2024'ün ilkleri: Avrupa’da kimler kazandı, kimler kaybetti?
2024, Avrupa'da büyük siyasi değişimlerin yaşandığı, bazı liderlerin güç kazandığı, bazılarının ise zorluklarla yüzleştiği bir yıl oldu. Bu süreçte hangi liderlerin ön plana çıktığı, kimlerin ise geride kaldığı merak konusu. İşte 2024'ün kazananları ve kaybedenleri...
Geçtiğimiz yıl, dünya çapında birçok önemli siyasi değişim ve gelişmeye sahne oldu. Donald Trump’ın ABD’de yeniden başkan seçilmesi, Kuzey Kore’nin Rusya'nın Ukrayna'ya karşı mücadelesine katılması, İsrail’in birden fazla cephede savaş açması, Beşar Esad rejiminin çöküşü ve Avrupa’da aşırı sağcı siyasi güçlerin yükselmesi gibi olaylar, 2024’ün önemli dönüm noktaları oldu.
ABD merkezli Politico, 2024’ün kazananları ve kaybedenlerini kapsamlı bir şekilde analiz etti. İşte Politico’nun analizine göre yılın kazananları ve kaybedenleri...
KAZANANLAR:
AVRUPA'DA MELONİ'NİN YÜKSELİŞİ
İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Avrupa'daki göçmen karşıtı hareketin lideri olarak kendini tanıttı. Ayrıca, Fransa’daki Marine Le Pen ve Jordan Bardella da 2024’te güç kazandı.
KADIN LİDERLER:
Batı siyasetinde erkek egemenliğine rağmen, 2024’te kadın politikacılar, Brüksel’deki güç yapılarında kilit pozisyonlar elde etti. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen, 5 yıl daha görevde kalırken, Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola geri döndü.
NATO VE MARK RUTTE:
NATO, 2024’te üye sayısını artırarak güçlendi. Eski Hollanda Başbakanı Mark Rutte, NATO Genel Sekreteri olarak görevine başladı ve transatlantik ilişkileri şekillendirme konusunda önemli bir konum elde etti.
KAYBEDENLER:
Vladimir Putin: Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2024'te Ukrayna karşısında büyük bir kayıp yaşadı. Rusya, Ukrayna’nın saldırılarına engel olamayarak, bazı topraklarını kaybetti. Ekonomisi de enflasyon ve iş gücü sıkıntısıyla zor bir dönem geçirdi.
Viktor Orban: Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, Avrupa'daki en yakın müttefiki Putin’in zayıflamasıyla birlikte zorlu bir döneme girdi. Ekonomik sıkıntılar ve seçimlere yaklaşan muhalefet liderinin yükselişi Orbán’ın geleceğini belirsizleştirdi.
Beşar Esad: Suriye’nin eski diktatörü Beşar Esad, Moskova'ya sığınarak ülkesindeki kontrolünü kaybetti. Eşiyle boşanma haberleri ve politik izolasyon, onun 2024'teki başarısızlıklarını simgeliyor.
ALMANYA'NIN EKONOMİK KRİZİ:
Almanya, enerji krizleri ve otomotiv sektöründeki zayıflama nedeniyle 2024’ü ekonomik zorluklarla tamamladı. Yapısal sorunlar ve kalıcı ekonomik daralmalar, Almanya'yı Avrupa'nın "hasta adamı" haline getirdi.
AB İKLİM HEDEFLERİ VE YEŞİL ANLAŞMA:
2024 yılı, AB'nin iklim hedefleri ve Yeşil Anlaşma konusunda zorluklarla geçti. Tarım kesiminden gelen tepkiler, yeşil politikaların geri çekilmesine yol açtı ve Avrupa’nın sağcı partilerinin etkisi artmaya başladı.
2024'ÜN İLKLERİ
Felçli hastaya Neuralink çipi takıldı
Elleri ve ayakları felçli olan 30 yaşındaki Noland Arbaugh tarihte beyin mikroçipi takılan ilk insan oldu. İşlemde Elon Musk’a ait beyin-bilgisayar arayüzü start-up’ı Neuralink’in ürettiği mikroçip kullanıldı. Arbaugh mayıs ayında yaptığı değerlendirmede bozuk para boyutundaki çipin hayatını değiştirdiğini ve düşünce yoluyla bilgisayarı neredeyse tamamen kontrol edebildiğini söyledi. Mikroçipin içinde bulunan binden fazla elektrot, Bluetooth bağlantılı dijital cihazdan gelen sinyalleri tanıyabiliyor ve düzenleyebiliyor.
BİR ASTEROİDİN YÜZEYİNDE SU BULUNDU
Uzmanlar ilk kez bir asteroidin yüzeyinde su moleküllerinin varlığına dair kanıt buldu. Keşifte Boeing’in ürettiği ve şu an hizmetten kaldırılan Kızılötesi Astronomi için Stratosferik Gözlemevi (SOFIA) adlı uçak kullanıldı. SOFIA’dan NASA ve Alman Havacılık ve Uzay Merkezi tarafından kullanılan teleskopik cihazlarla veri toplandı. Bilim insanları yeni keşfin milyarlarca yıl önce suyun Dünya’ya ilk kez nasıl ulaştığına ışık tutmasını umuyor. Bu keşif, doğurganlık tedavilerinde ve tehlike altındaki türlerin korunmasında rol oynayabilir.
KUZEY İRLANDA'NIN BAŞINA ESKİ SİNN FEİ LİDERİ
Tarih boyunca Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti’nin birleşmesini savunmuş Sinn Fein partisinden bir isim ilk kez Kuzey İrlanda’daki en üst resmi makama geldi. Sinn Fei başkan yardımcısı Michelle O’Neill şubat ayında Kuzey İrlanda Başbakanı oldu. Yaklaşık otuz yıl önceki Kuzey İrlanda Sorunu (The Troubles) döneminde böyle bir şey akıllara bile gelmezdi. On yıllar süren söz konusu dönemde çoğunluğu Protestanlardan oluşan birleşme yanlıları ile çoğunluğu Katoliklerden oluşan milliyetçiler arasında, Kuzey İrlanda’nın adanın geri kalanıyla birleşmesi konusunda kanlı çatışmalar yaşanmıştı. Bu yüzden şimdiye kadar Kuzey İrlanda’da hep Birleşik Krallık'ın parçası olarak kalmayı savunan siyasetçiler başbakanlık koltuğuna oturmuştu.
OKUL KATLİAMINDA EBEVEYNLER SUÇLU BULUNUP HÜKÜM GİYDİ
Michigan’da dört öğrenciyi ateşli silahla vurarak öldürmekten suçlu bulunan ergenin anne-babası Jennifer ve James Crumbley ABD’de bir okul katliamında suçlu bulunup hüküm giyen ilk ebeveynler oldu. Şubat ayında Jennifer Crumbley, mart ayında ise ayrı bir duruşmada James Crumbley kasıtsız adam öldürme suçundan hüküm giydi. Davadan ABD geneli için bir emsal karar çıkmış oldu. Eylül ayında Georgia eyaletindeki yetkililer 14 yaşındaki bir okul saldırısı şüphelisinin babasını cinayetle suçladı.
KRAL III. CHARLES, BALMORAL KALESİ'Nİ HALKA AÇTI
Britanya kraliyet tarihinde ilk kez Kral III. Charles ailenin İskoçya’daki yazlık konutu olan Balmoral Kalesi’nin kapılarını halka açtı. Kaleye yaz boyunca çok sayıda tur düzenlendi. Kraliçe II. Elizabeth’in 2022 yılında hayatını kaybettiği ünlü yapıyı görmek isteyen ziyaretçiler 100 ila 150 sterline satılan rehberli tur biletlerini bir gün içinde tüketti. Geçmişte kale turları dans salonu ve avluyla sınırlıyken yeni kapsamlı turda giriş salonu, kırmızı hol, yemek odaları ve misafir odası gibi alanlar da görülebiliyor.
EKSTREM MARATONCU AFRİKA'YI KOŞARAK GEÇTİ
Ekstrem maratoncu Russ Cook 352 günde 16 bin kilometreden fazla mesafe kat ederek Afrika’yı boylu boyunca geçen ilk insan oldu. İngiltere’nin Batı Sussex kontluğundaki Worthing’den olan 27 yaşındaki Cook yorucu yolculuğuna Nisan 2023’te Güney Afrika’nın Agulhas Burnu’ndan başladı. Yol boyunca soygun ve sağlık komplikasyonları gibi birçok sorunla karşı karşıya kaldı. Serüvenini 7 Nisan’da Tunus’taki Angela Burnu’nda tamamlayan Cook yardım amaçlı 873 bin dolar topladı.
TACO TEZGAHINA MİCHELİN YILDIZI
Yaklaşık 60 yıldır Mexico City sakinlerinin vazgeçilmez mekanlarından olan taco dükkanı artık Michelin yıldızlı. Başkentteki binlerce taco tezgahından biri olan Taquería El Califa de León ülkede bu onura erişen ilk ve tek sokak lezzeti mekanı oldu. Yıldız mayıs ayında, Michelin Guide’ın ilk Meksika edisyonunun yayınlanmasıyla verildi. Sadece nakitle çalışan Taquería El Califa de León’da üçü dana ve biri domuz etinden olmak üzere dört çeşit taco satılıyor. Michelin yıldızı aldığından beri tezgahın önündeki kuyruklar üç saati bulmaya başladı.
ORANGUTANIN ŞİFALI OTLARLA KENDİSİNİ TEDAVİ ETTİĞİ TESPİT EDİLDİ
Mayıs ayında bilim insanları Endonezya’daki bir orman rezervinde erkek bir orangutanın yüzündeki yaralara şifalı bitki sürdüğünü gözlemledi. 35 yaşlarında olduğu tahmin edilen Rakus adlı orangutan Sumatra’daki Gunung Leuser Milli Parkı’nda yaşıyor ve yıllardır gözleme dayalı araştırmalara konu oluyor. Rakus yarasını iyileştirmek için çiğnenmiş ‘akar kuning’ yaprakları kullandı. Söz konusu bitki Güneydoğu Asya genelinde insanlar tarafından sıtma gibi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor.
İLK KEZ ESKİ BİR ABD BAŞKANI HÜKÜM GİYDİ
Mayıs ayında ABD’de bir jüri tarafından iş kayıtlarını tahrif ettiği için 34 ayrı eylemden suçlu bulunan Donald J. Trump ağır suçtan hüküm giyen ilk eski ABD başkanı oldu. 78 yaşındaki Trump kasım ayında ise Amerikan başkanlığına seçilmiş en yaşlı isim oldu. Ayrıca ocak ayında göreve başladığında 130 yılı aşkın süredir Beyaz Saray’a geri dönen ilk başkan olacak. 2024 seçimlerinde Demokratların adayı olan rakibi Kamala Harris de büyük bir parti tarafından aday gösterilen ilk beyaz olmayan kadın olarak tarihe geçti.
ESKİ GALAKSİLERİN DOĞUŞUNU İZLEDİK
Mayısta Science dergisinde yayınlanan makaleye göre Danimarka’daki Kopenhag Üniversitesi’nden uzmanlar James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak en eski galaksilerin doğuşunu görebildi. Bu üç eski galaksi 13.3 ila 13.4 milyar yıl önce, yani evren 400 ila 600 milyon yaşındayken oluştu.
ÇİN AY'IN UZAK UCUNDAN TAŞ ALDI
Çin Chang’e-6 adlı iniş aracı haziran ayında Ay yüzeyinin uzak tarafından örnekler almayı başardı. Çin’in uzay kabiliyetlerindeki istikrarlı gelişimi sürerken başarılı geçen misyon bu zincirin son halkası oldu. Çin 2030 yılı itibarıyla Ay’a astronot göndermeyi planlıyor.
SAMSUNG İŞÇİLERİ GREVE ÇIKTI
Ücret ve diğer haklarla ilgili görüşmelerin sonuçsuz kalmasının ardından haziran ayında Samsung Electronics işçileri şirketin on yıllara uzanan tarihinde ilk kez bir günlük planlı greve gitti. Forbes’un 2024 yılı Global 200 listesinde bütün Koreli şirketleri geride bırakan Samsung ülke GSYİH’sinin yaklaşık yüzde 22’sini oluşturuyor. Forbes'a göre şirketin yönetim kurulu başkanı Jay Y. Lee, Güney Kore’nin en zengini.
Samsung işçilerinin ilk grevi.
ABD'Lİ ŞİRKET KOLOMBİYA LEKESİ
ABD’deki bir jüri Kolombiya Birleşik Öz Savunma Kuvvetleri adlı paramiliter örgütün işlediği sekiz cinayetten, örgütü finanse eden çok uluslu muz üretim şirketi Chiquita Brands International’ı suçlu buldu. AUC olarak da bilinen grup 2001 yılında ABD tarafından yabancı terör örgütü olarak tanınmıştı. Haziran ayında Florida jürisi AUC tarafından öldürülen Kolombiyalı sivillerin ailelerinden 16 kişiye Chiquita tarafından 38.3 milyon dolar tazminat ödenmesine karar verdi. Benzer birçok olay bulunsa da bu kararla birlikte Chiquita ilk kez böyle bir davada suçlu bulunmuş oldu.
BREAK DANS OLİMPİYAT OYUNLARI'NDAYDI
1970’lerin başında New York’un Bronx bölgesinde doğan break dans 2024 Paris Yaz Oyunları’yla birlikte ilk kez olimpiyatlarda sahne aldı. Erkeklerde Japonya’dan Ami (Ami Yuasa) ve kadınlarda Kanada’dan Phil Wizard (Philip Kim) altın madalyanın sahibi oldu. Ancak break dans müsabakalarına Avustralyalı Raygun (Rachael Gunn) damga vurdu. Dans figürlerini kendine has bir şekilde yorumlayan Raygun’ın “kanguru sıçrayışı” hareketi viral oldu ve dillere düştü. Break dans 2028 Los Angeles Olimpiyatları'nda yer almayacak.
CROWDSTRİKE GÜNCELLEMESİ SONRASI BİLİŞİM DÜNYASI DURDU
Yaklaşık 8.5 milyon Microsoft Windows kullanıcısının cihazlarındaki hatalı CrowdStrike sistem güncellemesi yüzünden dünya genelindeki bilişim sistemlerinde bugüne kadar görülmemiş ölçekte bir kesinti yaşandı. Havayolu şirketleri, bankalar, oteller ve hastanelerdeki sistemler felç olurken başlangıçta siber saldırı ihtimalinden endişe edildi. Temmuz ayında yaşanan ve Fortune 500 listesindeki her dört şirketten birini etkileyen olay tatsız bir gerçeği ortaya çıkardı: Birçok kilit kurum ve kuruluş hayati önemdeki altyapılarını işletmek için bir avuç teknoloji şirketine bağımlı. Sigorta şirketleri global bilişim kesintisinin Fortune 500 şirketlerine gelir ve brüt kâr açısından maliyetinin 5 milyar doları aşmış olabileceğini söylüyor.
UZAYDA İLK KEZ 'ÖZEL SEKTÖR ASTRONOTLARI' YÜRÜDÜ
Milyarder Jared Isaacman ile SpaceX’in sahibi Elon Musk’ın fikir babası olduğu Polaris Dawn misyonu kapsamında özel sektörden iki astronot eylül ayındaki ilk ticari uzay yürüyüşünü başarıyla tamamladı. Isaacman ile SpaceX’ten mühendis Sarah Gillis uzay giysilerini test etmek için kısa süreliğine SpaceX Crew Dragon adlı uzay aracından çıktı. Bu başarı uzay keşfindeki yeni ufuklara dair ipuçları veriyor. Özel şirketlerin rekabeti geleceğe damga vuracak gibi.
KANADA GEÇİCİ OTURMA VİZESİNE SINIR GETİRDİ
Dünyanın göçmen dostu ülkelerinden biri olarak tanınan Kanada, tarihinde ilk kez yabancı öğrenciler, yabancı işçiler ve sığınma isteyen göçmenler gibi geçici sakinlerin ülkeye girişine sınır getirme planı açıkladı. Plan aslında Başbakan Justin Trudeau yönetimindeki hükümetin hızla artan nüfusa ayak uyduramayan istihdam piyasasını toparlamak için yaptığı bir manevra. Hükümet 2022 yılında işgücünü artırmak adına iddialı bir strateji benimseyip göçmen sayısını artırmıştı. Ancak Kanada o zamandan beri kamu hizmeti ve konut ihtiyacını karşılamakta zorlanıyor.
MEKSİKA'NIN İLK KADIN BAŞKANI GÖREVE BAŞLADI
Claudia Sheinbaum 1 Ekim’de yemin ederek Meksika’nın ilk kadın ve ilk Yahudi devlet başkanı oldu. Çoğunluğu Katolik olan ve kadınlara oy hakkını ancak 1953’te veren ülkede haziran ayında yapılan seçimlerde Sheinbaum yaklaşık yüzde 60 oy aldı. Seçimin tarihi olmasının bir sebebi de en güçlü iki başkanlık adayının da kadın olmasıydı. Eski Mexico City belediye başkanı olan Sheinbaum’un önünde Meksika’nın güçlü uyuşturucu kartellerini zapt etmek ve bütçe açığı gibi zorlu sınavlar var.
ERKEN SANAYİLEŞEN ÜLKELERDEN BİRİ SON KÖMÜR SANTRALİNİ KAPATTI
İngiltere eylül sonunda Ratcliffe-on-Soar kömür yakıtlı termik santralini kapatarak kömür santrallerine tamamen veda eden ilk büyük sanayileşmiş ülke oldu. Sanayileşmiş ülkeler küresel ısınmada rol oynayan sera gazı emisyonlarını kısmak adına kömüre bağımlılığı azaltmaya çalışıyor. İngiltere bu adımla birlikte kömürün yerine farklı yenilenebilir enerji türlerini koyan ilk ve en büyük ülkelerden biri oldu.
KOMPLEKS BİR HAYVANIN BEYİN HARİTASI ÇIKARILDI
Ekimde Nature dergisinde yayınlanan araştırmaya göre dünyanın çeşitli yerlerinden uzmanlar yetişkin bir meyve sineğinin beynindeki 140 binden fazla nöronun ve 50 milyon bağlantının haritasını çıkardı. İşbirliğiyle elde edilen bu başarı sayesinde bilim insanları beynin nasıl komut verdiği gibi birçok bilinmeyeni açıklığa kavuşturacak. Diğer hayvanların beynini kavramaya yönelik önemli bir adım.
BABA-OĞUL AYNI SAHAYA ÇIKTI
Ekim ayında Los Angeles Lakers ile Minnesota Timberwolves arasında oynanan mücadelede Bronny James’in parkede babası LeBron James’in yanına gelmesiyle NBA tarihinde ilk kez bir baba-oğul birlikte oynamış oldu. NBA’de 22. sezonunu geçiren LeBron James oğluyla birlikte oynama isteğini defalarca dile getirmiş ve Bronny haziran ayında Lakers tarafından draft edilmişti. İkili Lakers’a Timberwolves karşısında galibiyet getirdi.
NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ BU KEZ GÜNEY KORE'YE
Ekim ayında Han Kang Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk Asyalı kadın ve ilk Güney Koreli oldu. Han en çok 2007 yılında Güney Kore’de basıldıktan sonra 2015’te İngilizceye (ve 2016’da Türkçeye) çevrilen “Vejetaryen” adlı gerçeküstü romanıyla tanınıyor. Gördüğü kabuslar üzerine et yemeyi bırakan bir kadını anlatan roman 2016 Uluslararası Booker Ödülü’ne layık görülmüştü.
'da Takip Edin!
