Türkiye'de altın neden yükseliyor, ne zaman düşer? İşte gram altın fiyatlarını etkileyen kritik unsurlar

Türkiye'de en çok tercih edilen yatırım araçlarından biri olan altın, aynı zamanda doğum, düğün ve geleneklerin vazgeçilmez parçası olarak da öne çıkıyor. Son yıllarda altın fiyatlarındaki günlük değişimler ve rekor artışlar, yatırımcıların kafasında "Altın fiyatları nasıl belirleniyor" sorusunu gündeme getiriyor.

İlgili Haber

Bu fırsat bir daha gelmez! İslam Memiş'ten ev-araba alacaklara ve kredi borcu olanlara 'altın' tavsiye

BBC Türkçe'nin YouTube kanalında yayınlanan bir videoda, altın fiyatlarının yükselişi ve düşüşüne ilişkin değerlendirmelerde bulunuldu.

GRAM ALTIN FİYATI NASIL HESAPLANIYOR?

Altının neden yükseldiğini anlamak için önce gram altının fiyatı nasıl hesaplanıyor, ona bakalım.

Uluslararası piyasalarda altın fiyatı gramla değil, ons cinsinden belirleniyor ve 1 ons yaklaşık 31.1 grama eşit.

Türkiye'deki gram altın fiyatı, uluslararası piyasadaki ons fiyatının güncel dolar kuruyla çarpılmasıyla hesaplanmaya başlıyor. Daha sonra, 1 ons 31.1 gram olduğu için, bu TL cinsinden ons fiyatı 31.1'e bölünerek 1 gram ham altının piyasa fiyatı bulunuyor.

Örneğin, dünya piyasalarında 1 ons altının fiyatı 3.000 dolar ve 1 dolar 38 TL ise, 3.000 ile 38 çarpılıp (114.000 TL), bu sonuç 31.1'e bölünerek yaklaşık 3.665 TL (örnekteki rakamlarla) bir gram altının fiyatı elde ediliyor.

ALTIN FİYATLARINDA KÜRESEL PİYASALAR BELİRLEYİCİ GÜÇ

Dünyada 1919 yılından beri tek bir altın fiyatı kullanılmıştı. Londra Altın Piyasası, altın fiyatlarının belirlenmesinde uzun süre kritik bir rol üstlendi. Günümüzde ise altın piyasaları 24 saat değişiklik gösterebiliyor. Bunda Asya, Avrupa ve Amerika piyasalarındaki hareketlilik etkili oluyor ve altın fiyatları anlık olarak değişebiliyor.

BBC Türkçe'ye konuşan ekonomist Doç. Dr. Filiz Eryılmaz da altının uluslararası piyasalardaki değeri arz ve talep dengesi, reel faiz oranları, enflasyon verisi, ekonomik büyüme verisi, jeopolitik riskler ve Merkez Bankası'nın politikaları gibi çeşitli ekonomik veriler tarafından belirlendiğini vurguladı.

ALTIN FİYATLARINDA DÖVİZ KURUNUN ETKİSİ

"Altın fiyatları neden yükseliyor?" sorusunun cevaplarından biri de döviz kuru etkisidir. Türkiye'de altın fiyatları, yalnızca uluslararası piyasalarda belirlenen ons fiyatına değil, aynı zamanda döviz kurlarına—özellikle de dolar/TL kuruna—bağlı olarak şekilleniyor. Dolar kuru yükseldiğinde, ons fiyatı sabit kalsa bile TL cinsinden altının gram fiyatı artıyor. Bu nedenle dövizdeki her hareket, doğrudan altın fiyatlarına da yansıyor.

Doç. Dr. Filiz Eryılmaz'a göre, dolar, euro, sterlin gibi para birimleri karşısında değer kaybettiğinde altın fiyatı yükseliyor, çünkü aynı miktarda altın daha çok dolarla alınabiliyor. Tam tersi durumda, dolar güçlendiğinde altın fiyatı düşüyor.

TÜRK YATIRIMCISININ ALTINA OLAN İLGİSİ VE NEDENLERİ

Doç. Dr. Filiz Eryılmaz, Türkiye'de döviz talep etmektense gram altın talep etmenin daha mantıklı olduğunu vurguluyor. Bunun nedeni, gram altın yatırımcısının aynı anda hem döviz artışına karşı korunması hem de ons altın fiyatındaki yükselişlerden yararlanabilmesi. Bu durum, Türkiye'de gram altına olan talebin güçlü olmasının önemli bir sebebi.

Vatandaşların görüşleri de altının Türkiye'deki özel yerini gözler önüne seriyor. Altın, "yastık altına koymak için" güvenli bir liman olarak görülüyor. Ev alımı gibi büyük harcamalarda kullanılabiliyor ve birçok kişi için "altın her zaman altındır". Altın aynı zamanda gösterişli olması ve yatırım aracı olarak da tercih ediliyor, insanlara rahatlık veriyor.

ALTIN FİYATLARINDA İŞÇİLİĞİN ETKİSİ

Türkiye'de 24 ayar has altın, 22 ayar, 14 ayar çeyrek, cumhuriyet, gram altın gibi birçok farklı altın çeşidi bulunuyor. Ayar, altının saflık derecesini ifade ediyor. Yatırım amaçlı altınlar genellikle 999.0 veya 995.0 saflıkta 24 ayar külçe veya gram altınlar olurken, 22 ayar altın daha çok çeyrek altın, işçiliksiz bilezik ve ziynet eşyalarında kullanılıyor. 14 ayar altın ise dayanıklılığı artırmak için daha fazla alaşım içeriyor ve genellikle günlük takılarda tercih ediliyor. Altının nihai fiyatı belirlenirken, saflık ayarıyla çarpıldıktan sonra işçilik maliyeti, kuyumcunun kar marjı ve vergiler de ekleniyor. Özellikle yoğun el işçiliği içeren ürünlerde fiyatlar, altının ham değerinin çok üzerine çıkabiliyor. Bu nedenle yatırımcılar genellikle gram, çeyrek, cumhuriyet gibi külçe altınları veya işçiliksiz bilezikleri tercih ediyorlar.

ALTIN FİYATLARI NASIL DÜŞER?

Sonuç olarak, Türkiye'deki altın fiyatları büyük ölçüde uluslararası piyasalardaki ons fiyatı ve döviz kuru (özellikle dolar/TL kuru) tarafından şekilleniyor. Bu temel faktörlerin üzerine yerel talep, işçilik maliyetleri, kar marjları ve vergiler gibi unsurlar da eklenerek nihai fiyatlar oluşuyor. Tüm bu faktörlere rağmen altın, Türkiye'de hem yatırım hem de kültürel bir değer olarak önemini korumaya devam ediyor.

Altın fiyatlarını aşağı yönlü etkileyebilecek başlıca faktörler ise şöyle:

1. Doların değer kazanması: Dolar yükseldiğinde, altının dolar cinsinden cazibesi azalabilir.

2. Ons fiyatının düşmesi: Uluslararası piyasalarda ons altın fiyatı düştüğünde, gram altın da değer kaybeder.

    

3. Arzın talebi aşması: Altın arzı yüksek, talep düşük olduğunda fiyatlar düşme eğilimi gösterir.

    

4. Reel faiz oranlarının artması: Yüksek reel faiz, altın yerine faiz getirili yatırımları cazip hale getirir.

    

5. Enflasyonun gerilemesi: Altın enflasyona karşı bir korunma aracı olarak görülür; enflasyon düşerse talep de düşebilir.

    

6. Pozitif büyüme verileri: Güçlü ekonomik göstergeler, yatırımcıları riskli varlıklara yönlendirerek altına olan talebi azaltabilir.

    

7. Jeopolitik risklerin azalması: Kriz dönemlerinde güvenli liman olarak tercih edilen altına olan ihtiyaç azalabilir.