Santorini Yanardağı’nın 3 bin 500 yıl önceki patlamasının izleri Türkiye’de

Ankara Üniversitesi’nden Profesör Vasif Şahoğlu ve Haifa Üniversitesi’nden Beverly Goodman-Tchernov liderliğindeki uluslararası bir ekip tarafından yapılan ve 2022 yılında Amerika Bilimler Akademisi Dergisi'nde (PNAS) yayınlanan bu çalışma, Thera (Santorini) Yanardağı’nın patlamasının Ege Bölgesi'nde gerçekleştirdiği yıkımın boyutlarını çok daha geniş bir perspektiften değerlendirmemize imkan tanıyor.

SANTORİNİ YANARDAĞI PATLAMASI İLE İLGİLİ HANGİ BULGULARA RASTLANDI?

Türkiye Today'den Koray Erdoğan'ın haberine göre Çeşme-Bağlararası, Türkiye'deki arkeolojik kazılarda, Santorini Yanardağı’nın yaklaşık 3 bin 500 yıl önceki yıkıcı patlamasının küllerinin bulunduğu tabaka ile birlikte patlamanının tetiklediği devasa tsunamilerin izleri ortaya çıkarılmıştı. Bu tabakaların altında, tsunami enkazı arasında bir genç erkeğe ait iskelet kalıntıları bulunuyor. Bu kişi, bu yıkıcı doğal felaketten muhtemelen bilinen ilk insan kurbanı.

Kurban, Santorini (Thera) patlamasının Ege bölgesine olan etkisini daha ayrıntılı bir şekilde ortaya koyuyor. Bulgular, önceki varsayımları sorguluyor ve volkanik olayın yol açtığı yıkımın daha önce düşünüldüğünden çok daha geniş bir alanda gerçekleştiğini gösteriyor.

SANTORİNİ YANARDAĞI PATLAMASI: AKDENİZ'İ ŞEKİLLENDİREN FELAKET

Santorini Yanardağı’nın patlaması, insanlık tarihinin en büyük volkanik olaylarından biri olarak kabul ediliyor ve Akdeniz'in doğusunda geniş çaplı yıkımlara neden olmuş olabileceği arkeolojik verilerle de kanıtlanıyor. Volkanik kül ve tsunami dalgaları Türkiye'nin Ege kıyısına kadar ulaşarak, Çeşme-Bağlararası kazı alanında şimdi ortaya çıkarılan sediman tabakalarını geride bırakmıştır. Volkanik kül ve tsunami yataklarının radyo karbon tarihlemesi, Thera (Santorini) patlamasının M.Ö. 1612’den önce gerçekleşmiş olamayacağını gösteriyor—bu, Geç Tunç Çağı'nın kronolojisini iyileştirmeye yardımcı olabilecek önemli bir bulgu oalrak kayıtlara geçiyor.

SANTORİNİ YANARDAĞI'NIN OLUŞTURDUĞU TSUNAMİYE BAĞLI İLK İNSAN KALINTILARI

En dikkat çekici keşiflerden biri, tsunami tabakaları arasında çıkarılan bir genç erkeğe ait iskelet kalıntıları. Vücudun pozisyonu, hayatta kalanların felaketten sonra kaybolan bireyleri aramak için mezar kazdığını ve bu mezarların sonrasında gelen tsunami dalgaları tarafından doldurulduğunu gösteriyor.

Bu bulgu, Santorini Yanardağı’nın patlamasıyla bağlantılı olarak bulunan ilk doğrudan insan ölümü arkeolojik kanıtı olma özelliği taşıyor ve bu olayın felaket boyutlarına dair korkunç bir izlenim veriyor. İnsan kalıntılarıyla birlikte, kazı alanında bir köpeğe ait iskelet de bulundu, bu da felaketin öldürücü etkisini daha da vurguluyor.

ÇEŞME-BAĞLARARASI: BİNLERCE YIL ÖNCESİNİN ÖNEMLİ LİMAN KENTİ

Arkeolojik kanıtlar, Çeşme-Bağlararası'nın, M.Ö. 2. binyılda, Anadolu ile Minos arasında deniz yoluyla ticaret yapan önemli bir liman kenti olduğunu gösteriyor. Ancak, Santorini’den kaynaklanan tsunamiler, yerleşimi tamamen yok etmiş gibi görünüyor ve bu yıkım, en az 100 yıl süren bir yerleşim boşluğuna yol açmış.

Şimdiye kadar, birçok bilim insanı, Santorini patlamasından sonra insan kalıntılarının bulunmadığını düşünüyordu, çünkü Santorini'nin sakinlerinin ana patlamadan önce adayı terk etmiş olabileceği öngörülüyordu. Ancak, Çeşme-Bağlararası'ndaki bu keşifler, en az bazı insanların felakette yakalandığını kanıtlıyor ve bu yıkımın tarihi bulmacasındaki eksik bir parçayı tamamlıyor.

GEÇMİŞTE YAPILAN KAZILAR, FELAKETİN GERÇEK ÖLÇEĞİNİ ORTAYA KOYAN ÇOK DİSİPLİNLİ BİR ÇALIŞMA

Uluslararası bilim insanlarının işbirliğiyle gerçekleştirilen bu araştırma, arkeoloji, jeofizik ve jeolojik analizleri kullanarak olayların sırasını yeniden oluşturdu. Bulgular, kuzey Ege kıyısındaki yerleşimlerin yalnızca volkanik külden değil, aynı zamanda güçlü tsunamilerden de etkilendiğini—daha önce kanıtlanmamış bir teoriyi doğrular nitelikte.

Çalışma yalnızca eski doğal felaketlere dair anlayışı yeniden şekillendirmekle kalmıyor, aynı zamanda medeniyetlerinin felaketlere karşı gösterdiği direncin de altını çiziyor. Araştırmalar ilerledikçe, Ege kıyısındaki diğer yerleşimlerde de benzer kanıtların bulunması bekleniyor.