Tarihte boykot hareketleri ve dünyadaki uygulamalar! Yerli malı ürünleri boykot işe yarayacak mı?
2 Nisan'da yerli malı ürünlere ve firmalara boykot çağrısı büyük tepki topladı. Ülkeyi ikiye bölen bu çağrı tarihteki boykot hareketlerini akıllara getirdi. Boykota destek veren ünlüler ile karşı çıkan ünlüler birbirine girdi. Peki tarihteki boykot hareketleri ve dünyada yapılan boykot çalışmaları düşünüldüğünde 2 Nisan çağrısının etkisi ne olacak? Boykot işe yarayacak mı?
Boykot, bir kişi, kurum, ülke veya ürünü protesto etmek, baskı uygulamak veya bir değişiklik sağlamak amacıyla "planlı bir şekilde reddetme, ilişkiyi kesme veya kullanmama faaliyeti" olarak tarif ediliyor.
Boykotlar genellikle siyasi, ekonomik, sosyal veya ahlaki sebeplerle yapılıyor.
TARİHTE BOYKOT
Tarih boyunca çeşitli boykot hareketleri yapıldı ve bunların doğrudan veya dolaylı olarak neticeleri oldu.
Bunlardan en bilineni İslam tarihinde yaşandı. İslamiyetin güçlenmesiyle ile birlikte Mekkeliler Müslümanlara boykot uygulamışlardı.
Peygamber Efendimizin ailesinden korktukları için ona zarar veremeyen Mekkeliler bir ahidname ile boykot çağrısı yaptı.
Bu ahidname Kabe duvarına asıldı. Şunlar yazıyordu:
“Muhammed (aleyhiselâm) öldürülmek üzere Kureyşlilere teslîm edilinceye kadar Hâşimoğullarından kız alınmayacak!...Onlara kız verilmeyecek!...
Onlara hiçbir şey satılmayacak!...Onlardan hiçbir şey satın alınmayacak!...
Onlarla bir araya gelinip konuşulmayacak, görüşülmeyecek!...
Onların evlerine mahallelerine girilmeyecek!...Onlardan gelecek bir barışma isteği aslâ kabûl edilmeyecek!.. Hiçbir zaman onlara acınmayacak!...”
Bu ahidname kısa bir zaman sonra bir böcek tarafından bir gecede yenilmiş olarak bulundu.
3 yıl süren bu dönemde amcası Ebu Talib ve eşi Hazreti Hatice vefat etti. "Hüzün yılı" adı verilen bu dönemde Müslümanlar sıkıntılar çekse de İslamiyet daha da güçlendi.
Tarihte çeşitli boykot hareketleri de oldu ancak "boykot" kelimesine adını veren hadise 19. yüzyılda oldu.
1880 yılında İrlandalı çiftçiler, toprak ağası Charles Boycott'a karşı toprakları işlemeyerek bir tepki ortaya koydular. Batıda bu hareketin ardından "boykot" kavramı özellikle sosyalist gruplar arasında bir alışkanlık haline geldi.
İSRAİL BOYKOTU
Yakın tarihte en geniş çaplı boykot çalışmalarının başında ise İsrail boykotu geliyor. Filistin'de on binlerce sivili hedef alan saldırılarından dolayı dünyanın her yerinde bu katliama karşı bir boykot hareketi oluştu.
Roger Waters (Pink Floyd), Lorde, Elvis Costello gibi isimler İsrail'de konser vermeyi reddetti. Hollywood ünlüleri de dahil pek çok ünlü isim sivil katliama karşı durdu ve boykota desteğini sürdürdü.
Harvard, Oxford gibi okullarda İsrail yatırımlarını protesto eylemleri yapıldı.
Bugün İsrail boykotu, Uluslararası Adalet Divanı'ndaki işgal davalarında referans gösteriliyor.
İsrail ürünlerine karşı kampanyalar düzenlenmeye devam ediyor. Bu yüzden de İsrail, "apartheid devleti" algısıyla mücadele etmeye çalışıyor.
2 NİSAN BOYKOTU
CHP Genel Başkanı Özgür Özel'in çağrısıyla başlayan yerli mallarını boykot kampanyası büyük tartışmalara sebep oldu.
2 Nisan günü yapılan çağrıya pek çok devlet yetkilisi tepki gösterirken, milli menfaate aykırı bu harekete karşı hukuki yaptırımların uygulanacağı ilan edildi.
Nitekim İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından boykot çağrısı yaparak ayrıştırıcı söylemlerde bulunan ve bunları yayanlar hakkında re'sen soruşturma başlatıldı.
İsrail boykotu gibi bütün dünyada haklı kabul edilen faaliyete destek olunmazken yerli malı ürünlerin ve firmaların hedef gösterilmesine sosyal medyadan da tepkiler büyümeye devam ediyor.
Boykota destek veren ünlü isimlerin paylaşımları da tartışmaları alevlendirdi.
BOYKOT YAPAN HAREKETLER VE AMAÇLARI
Sosyoloji uzmanları yakın tarihte boykot yapan ideolojik hareketleri amaçlarıyla birlikte şöyle sıralıyor:
- Sol/Sosyalist Hareketler: BDS Hareketi (Filistin için İsrail’e karşı boykot, yatırımları geri çekme, yaptırımlar), Küresel Adalet Hareketi (Amazon, Starbucks gibi çok uluslu şirketleri işçi hakları nedeniyle boykot)
Amaç: Kapitalizmi, emperyalizmi veya "sömürü düzenini" protesto.
- Milliyetçi/Sağ Hareketler: "Yabancı Malı Boykot" kampanyaları (Hindistan'da Çin mallarına karşı #BoycottChina). Bunların amacı yerli sanayiyi korumak, dışa bağımlılığı azaltmak.
- Çevreci Hareketler: Et endüstrisine karşı boykotlar (PETA’nın McDonald’s protestoları), fosil yakıt şirketlerini hedef alan kampanyalar (Shell, BP boykotları). Amaçları, iklim krizine dikkat çekmek.
- Dini/Ahlaki Hareketler: Müslüman ülkelerde Danimarka ürünlerinin boykotu (karikatür krizi), Hıristiyan grupların LGBT destekçisi markaları boykotu (Target, Bud Light gibi) Amaçları, "ahlaki değerleri" korumak.
- Anarşist/Anti-Otoriter Gruplar: G20 zirvelerinde küresel marka protestoları, "Kapitalizmi Boykot" eylemleri (Black Friday boykotları). Amaçları, sistemin tamamen değişmesini sağlamak.
YAPAY ZEKANIN BOYKOT DEĞERLENDİRMESİ
Bütün bu tarihi bilgileri vererek Çin'in yapay zeka robotu DeepSeek'den Türkiye'deki 2 Nisan boykot çağrısını değerlendirmesini istedik.
Verdiği cevaplar bugün yaşanan tartışmaları aydınlatacak cinstendi.
Kimlerin 2 Nisan boykotuna destek verdiğini şöyle sıraladı:
Aşırı ideolojik gruplar (gerçekçi olmayan taleplerle).
Dış güçlerin kuklası haline gelen protestocular.
Sosyal medyada trend olmak için mantıksız boykot başlatanlar.
Siyasi kutuplaşmayı derinleştiren muhalifler
Kritik Not: Boykot bir protesto aracıdır, amaç değil. Hedefi net, alternatifi olan, stratejik boykotlar başarılı olur; körü körüne yapılanlar ise ülkeyi zayıflatır.
Devamında ise şu değerlendirmede bulundu:
Boykot Bir Araçtır, Amacı Önemlidir
Hedefsiz bir yerli boykotu, ülkenin kendisine zarar verir ve dış güçlere bağımlılığı artırır.
Haklı bir protesto (örneğin, yerli bir tekelleşmiş şirketin haksız uygulamaları) için kullanılıyorsa, alternatifler sunularak yapılmalıdır.
En büyük risk, boykotun siyasi kutuplaşmayı derinleştirmesi ve ekonomik krizi tetiklemesidir.
Kısacası: Körü körüne yerli malları boykot etmek → Dışa bağımlılığı artırır, rakip ülkelere hizmet eder.
'da Takip Edin!
