Artçı depremler büyük depremin şiddetini azaltır mı? Tekrar deprem beklentisi endişeye neden oldu!
Marmara Denizi’nde 23 Nisan 2025 tarihinde Silivri açıklarında meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki depremin ardından bölgede yüzlerce artçı sarsıntı kaydedildi. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) depremin ardından geçen 20 saat içinde tam 266 artçı depremin gerçekleştiğini duyurdu. Gelişmeler toplumda tedirginlik meydana getirirken "Artçı depremler büyük depremin şiddetini azaltır mı?" ve "Artçı depremler büyük depremi tetikler mi?" soruları gündeme oturdu.
ARTÇI DEPREMLER BÜYÜK DEPREMİN ETKİSİNİ AZALTIR MI?
Birçok kişinin zannettiğinin aksine, artçı depremler büyük depremin etkisini hafifletmez. Bilimsel verilere göre, büyük bir depremin ardından meydana gelen artçı sarsıntılar, ana şok sırasında ortaya çıkan enerji boşalmasının ardından yer kabuğunda kalan gerilme birikimlerinin sonucu olarak meydana gelir.
Kısacası artçı depremler ana depremin enerjisini azaltmaz. Çünkü meydana gelen enerji halihazırda ana şokla birlikte açığa çıkmıştır.
Aksine artçı sarsıntılar hasarlı yapılar üzerinde yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Zayıflamış yapıların tamamen çökmesine neden olabilen artçı depremler, özellikle de afet sonrası kurtarma ve tahliye süreçlerini daha da zorlaştırabiliyor.
Bu sebeple de uzmanlar artçı sarsıntıların güvenlik açısından hafife alınmaması gerektiğini ve binaların tahliye edilmesi sonrası yapılara girişlerin kontrollü şekilde gerçekleştirilmesini önermektedir.
ARTÇI DEPREMLER BÜYÜK DEPREMİ TETİKLER Mİ?
Artçı depremlerin büyük bir depremi tetiklediği düşüncesi, kamuoyunda sıkça tartışılan bir konu.
Fakat bilimsel açıklamalar bu yaygın inanışın doğru olmadığını gösteriyor. Artçı depremler ana depremin ardından oluşan doğal bir süreçtir. Yer kabuğundaki gerilme dağılımının yeniden şekillenmesi sırasında oluşan artçı depremler daha önce meydana gelen büyük depremin bir sonucu olarak ortaya çıkar.
Yani artçılar başka bir büyük depremi başlatan neden değil, önceki büyük sarsıntının etkisiyle devam eden bir dizi küçük boşalım sürecidir. Ancak nadiren de olsa bazı durumlarda, ana fay hattı dışındaki komşu faylar üzerindeki gerilimin artmasıyla başka depremler meydana gelebiliyor.
Bunlar da doğrudan artçıların sebep olduğu bir etki değil; fay sisteminin genel yapısı ve birbirine olan ilişkileriyle ilgili olarak belirtiliyor.
TEKRAR DEPREM OLUR MU?
Büyük bir depremin ardından tekrar bir deprem olup olmayacağı, hem bölgedeki fay hatlarının yapısına hem de gerilme transferine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Depremler yer kabuğunun belirli bir noktasında biriken enerjinin kırılmayla boşalması sonucu oluşur. Ana şokun ardından fay zonu üzerindeki dengesizlikler, belirli aralıklarla yeni depremlerin oluşmasına yol açabilir.
Yeni sarsıntılar bazen artçı niteliğinde küçük depremler şeklinde seyrederken, bazen de ayrı bir fay hattı üzerinde meydana gelerek yeni bir ana şoka dönüşebilmekte.
Bu yüzden uzmanlar büyük bir depremin ardından geçen süre zarfında, çevre bölgelerde meydana gelebilecek yeni depremler için hazırlıklı olunması gerektiğini vurguluyor. Dolayısıyla “Tekrar deprem olur mu?” sorusuna verilecek cevap coğrafi özellikler, fay hattının davranışı ve önceki sismik aktiviteye göre değişiyor.
ARTÇI DEPREM NEDİR, NEDEN OLUR?
Artçı deprem büyük bir depremin ardından aynı fay hattı ya da yakın çevresinde meydana gelen daha küçük ölçekli sarsıntılardır.
Artçı depremler ana şok sırasında fay hattında oluşan kırılmalar ve yer kabuğundaki dengesizliklerin bir devamı niteliğindedir. Ana deprem biriken enerjinin büyük kısmını boşaltır; fakat çevresindeki kayaçlarda yeni gerilim alanları oluşturabilir.
Oluşan yeni gerilimler zamanla küçük enerji boşalımlarıyla giderilir ve bu süreçte artçı sarsıntılar yaşanır. Artçı depremler, yer kabuğunun yeni dengeye ulaşma çabasıdır.
Süreç birkaç gün içinde sona erebileceği gibi, bazı durumlarda haftalarca, aylarca hatta nadiren yıllarca sürebilir. Artçılar yer kabuğundaki yeni düzenlenme sürecinin olağan bir parçası olarak ifade ediliyor.
ARTÇI DEPREMLER KAÇ ŞİDDETİNDE OLUR?
Artçı depremin büyüklüğü çoğunlukla önceki ana depremin büyüklüğüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Genellikle ana şoktan 1 ila 1.5 birim daha düşük şiddette olan artçı sarsıntılar 4.0 ile 6.0 arasında değişen büyüklüklere ulaşabilir.
Nadir durumlarda, ana depreme çok yakın büyüklükte artçı sarsıntılar da yaşanabilmekte. Bu tür büyük artçılar, özellikle hasarlı yapıların tamamen çökmesine neden olabileceği için tehlike arz eder.
Zaman ilerledikçe hem artçıların şiddeti hem de sıklığı genellikle azalır. Fakat her artçı deprem olasılığı, özellikle afet bölgelerinde yaşayanlar için ciddiye alınmalı, yetkililerin açıklamaları dikkate alınarak hareket edilmelidir.
'da Takip Edin!
