Sadrazam Çandarlı Halil Paşa kimdir, nasıl öldü? Fatih Sultan Mehmed'e ihanet etti mi?
Mehmed: Fetihler Sultan dizisiyle meşhur olan Çandarlı Halil Paşa hakkında pek çok söylenti internette dolaşıyor. Peki tarihçiler Çandarlı Ailesi hakkında neler söylüyor? Fatih Sultan Mehmed devrinin en önemli devlet adamlarından olan Sadrazam Çandarlı Halil Paşa kimdir, nasıl öldü?
Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarından itibaren tarih sahnesinde kendini gösteren ailelerin başında "Çandarlı Ailesi" gelir.
150 yıl boyunca babadan oğula Osmanlılara hizmet eden bu aile, Fatih Sultan Mehmed döneminde çok güçlenmiş, gerek askeriye gerekse bürokrasi üzerinde büyük bir nüfuz elde etti.
Öyle ki yaşanan çeşitli siyasi ve askeri olaylarla, özellikle de İstanbul'un fethi konusunda Çandarlı Halil Paşa Fatih Sultan Mehmed ile karşı karşı geldi.
"Mehmed: Fetihler Sultan" sıklıkla işlenen bu konu sebebiyle Sadrazam Çandarlı Halil Paşa kimdir, nasıl öldü konusu da merak konusu oldu.
Çandarlı Halil Paşa'nın bu kadar merak edilip sevilmesinde başarılı oyuncu Selim Bayraktar'ın performansı da rol oynadı.
Şimdi Çandarlı Halil Paşa'nın hayatına yakından bakalım.
ÇANDARLI HALİL PAŞA DEVŞİRME Mİ?
Tarihçilere göre gerçek hayatta Çandarlı Halil Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli devlet adamlarından biridir ve devşirme kökenli değildir.
Türk asıllı bir Türkmen ailesi olan Çandarlı ailesine mensuptur. Dedesi Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa, Osmanlı Devleti’nin kuruluş sürecinde büyük rol oynamış ve ilk sadrazamlardan biri olmuştur. Aile, Anadolu’nun Nallıhan ilçesine bağlı Cendere köyünden gelmektedir.
ÇANDARLI HALİL PAŞA'NIN KÖKENİ, ÇANDARLI AİLESİ
Çandarlı Halil Paşa kimdir diye sorgulandığından karşımıza Çandarlı Ailesi çıkar.
Çandarlı ailesinin kurucusu Kara Halil Hayreddin Paşa, Eskişehir’in Sivrihisar ilçesine bağlı Cendere köyünde doğmuştur.
İlim tahsilini, Kara Hoca olarak bilinen Alâüddîn Esved Ali bin Ömer’den alarak dönemin ilim ve fen bilgilerine hâkim olmuştur. Ahilerle yakın ilişkisi olan Kara Halil, Şeyh Edebali’nin akrabalarından biridir.
Bilecik, İznik ve Bursa’da kadılık görevlerinde bulunmuş ve I. Murad Han tahta geçtiğinde 1362 yılında Osmanlı Devleti’nin ilk kazaskeri olarak atanmıştır.
Sultan ile birlikte Rumeli’ye geçerek Karaferya, Serez ve Selanik’i Osmanlı topraklarına katmış, Arnavutluk’a seferler düzenlemiştir.
ÇANDARLI ALİ PAŞA VE DEVAM EDEN MİRAS
Kara Halil Paşa’nın ölümünden sonra büyük oğlu Ali Paşa, veziriazamlığa getirilmiştir. Devlet teşkilatında önemli hizmetleri olan Ali Paşa, Yıldırım Bayezid döneminde de görevine devam etmiştir. İstanbul’un kuşatılmasında önemli rol oynayan Ali Paşa, Ankara Savaşı’ndan sonra Emir Süleyman’ın veziriazamı olmuş ve 1407’de vefat etmiştir.
Ali Paşa, Osmanlı yönetiminde içoğlan teşkilatını kurarak gençlerin devlet hizmetine hazırlanmasını sağlamıştır. Hırs ve tamahdan uzak, dürüst ve faziletli bir devlet adamı olarak tanınmıştır.
Ali Paşa’nın kardeşi İbrahim Paşa, İlmiye sınıfından yetişmiş ve Bursa kadılığı görevinde bulunmuştur. II. Murad’ın tahta çıkışıyla veziriazamlık görevine getirilmiş ve sekiz yıl boyunca Osmanlı yönetiminde önemli bir rol üstlenmiştir. 1429 yılında vefat eden İbrahim Paşa, İznik’te defnedilmiştir.
ÇANDARLI HALİL PAŞA OLAYI NEDİR?
Tarihçilere göre, İbrahim Paşa’nın yerine veziriazam olan oğlu Halil Paşa, Sultan II. Murad’ın tam güvenini kazanmış ve devletin yönetiminde büyük bir serbestlik elde etmiştir. Ancak bu durum rakiplerini harekete geçirmiştir.
1444’te II. Murad’ın tahttan çekilmesi ve genç Fatih Sultan Mehmed’in Osmanlı tahtına geçmesi, Çandarlı Halil Paşa’nın Osmanlı menfaatleri doğrultusunda hareket ederek eski padişahı yeniden tahta çıkarmasına sebep olmuştur.
İstanbul’un fethi sürecinde Halil Paşa hakkında yanlış propagandalar yapılmış ve 1453’te azledilerek ailesiyle birlikte hapsedilmiştir. Kısa bir süre sonra öldürülmüş, ailesi ise serbest bırakılmıştır. Çandarlı Halil Paşa’nın cenazesi İznik’e götürülerek defnedilmiştir.
FATİH SULTAN MEHMED'E İHANET ETTİ Mİ?
Çandarlı Halil Paşa'nın öldürülmesi ve sonra ailesinin serbest bırakılması ihanet edip etmediğiyle ilgili tartışmaları beraberinde getirdi.
Tarihçiler bu konuda ikiye bölündü ve farklı yorumlar yaptı. Tarihçilerin bir kısmı "Çandarlı Halil Paşa ihanet etti" derken bir kısmı "ihanet etmedi" demektedir.
- "Çandarlı Halil Paşa ihanet etti" diyenlere göre; İstanbul'un fethi sürecinde Çandarlı Halil Paşa'nın savaşa karşı çıkması ve savaş sürecinde her fırsatta geri çekilmeyi savunmasına bağlamaktadır. Bundan dolayı da Bizansla İttifak ettiği gibi çeşitli iddialar ortaya atılmıştır.
- "Çandarlı Halil Paşa ihanet etmedi" diyen tarihçilere göre; Çandarlı Halil Paşa, gerek Fatih Sultan Mehmed'in şehzadeliği ve ilk tahta çıkış zamannında gerekse İstanbul'un fethinde devlet adamlığı duruşu sergilemiştir.
Ayrıca devletin kuruluşundan itibaren aile geleneği olarak yer almasından dolayı, tecrübelerine dayanarak daha stratejik adımlar atılması gerektiğini savunmuştur.
İstanbul'un fethi sürecinde de Avrupa'da bir Haçlı ittifakının oluşmasından endişe etmiş, bundan dolayı siyasi, ticari ve askeri zaafa düşülmesinden korkmuştur.
Netice olarak da İstanbul'un fethinden sonra yaşananlar Çandarlı Halil Paşa'nın endişelerini haklı çıkarmış, Osmanlı Devleti 20 yıldan fazla sürecek bir savaş dönemine girmiştir.
Fakat İstanbul gibi bir şehrin fethedilmesinin tarihi önemi, Çandarlı Halil Paşa gibi tedbirli olmayı savunan paşaları haksız göstermiştir.
'da Takip Edin!
