İmâm-ı Gazâlî "rahmetullahi aleyh"

Kötü son!.. Âlimler buyurdu ki: Mühim olan "Son an"dır, Bundan, büyükler bile çok fazla korkudadır. Çünki "İyi" olsa da önceleri bir insan, Lâkin değişebilir mâzallah kalbi son an. Zîra "Ölüm zamanı" gâyet tehlikelidir, Ne yöne döneceği kalbin belli değildir. Bir velî buyurdu ki: "Kırk yıllık bir müslüman, Yanımdan bir şey için ayrılsa kısa bir an, Ben şâhitlik edemem onun hüsn-ü hâline, Zîra değişebilir son anda kalbi yine." Bir velî de, bu bapta buyurur şunu kezâ: (Bana, şöyle bir sual sorulsa ki faraza, "Şu kapıda, îmânla ölmeği mi istersin, Yoksa, biraz ilerde şehitlik mi, ne dersin?" "Şu kapıda, îmânla ölmeği" derim hemen, Zîra biraz ilerde ne olur, hiç bilemem.) Hazret-i Ebüdderdâ buyurdu: "Hiçbir mü'min, Son andaki hâlinden olamaz rahat, emîn." Sehl-i Tüsterî dahî buyurdu ki: "Sıddîklar, Bu sû-i hâtemeden, her an korkudadırlar." Hem Süfyân-ı Sevrî de ağladı son ânında, İnsanlar bunu görüp, şaşırdılar yanında. Dediler ki: "Allahın affı ve mağrireti, Sonsuzken, ağlamanın nedir acep hikmeti?" Buyurdu: "Îmân ile öleceğimi bilsem, Dağlar kadar günahım olsa da hiç üzülmem." Bir kimse de ölürken, şu oldu vasiyyeti: (Ölünce, varsa bende saâdet alâmeti, Alınız şu parayla badem içi ve şeker, Şehrin çocuklarına dağıtın teker teker. Sorarlarsa, deyin ki: "Bu, filânca mü'minin, Hakîkî bayramıdır, bol bol alın ve yiyin,") Son nefeste îmânı tehlikeye götüren, Asıl sebep, "Dünyaya muhabbet"tir gönülden. "Ölüm", onu dünyadan ayıracağı için, Onu kötü bilir ve buğz eder için için. İşte "Dünya sevgisi", başıdır her günahın, En büyük zararı da, "Ölürken" olur yarın. İnsan, dünyada iken neyi çok söyler ise, "Son nefes"inde dahî onu söyler o kimse. Ömrü "Para saymak"la geçerse bir insanın, Elbet "Para" sayıklar ölürken yine yârın. Kim "Allah" kelâmını çok anarsa ömründe, O da, normal olarak "Allah" der son gününde. "Kumar oynamak" ile geçirdiyse ömrünü, Ona âit kelâmlar sayıklar ölüm günü. "Allah" demek isterse kim ölüm zamanında, Başlasın söylemeğe şimdiden her ânında.