Depremle ilgili görülebilecek bazı alâmetler

Dün, bildiğimiz gibi, 17 Ağustos 1999 depreminin 7. yıl dönümü idi. Bir kardeşimiz bize, bir hayli zaman önce, bu konuyla ilgili olarak, http://www.sismikaktivite.org sitesinden derlediği bazı bilgileri göndermişti; o bilgiler bana çok enteresan gelmişti. Deprem alâmetleri (belirtileri), şu sıraya göre 9 başlık altında zikrediliyordu ve her bir ana başlık altında da parantez içindeki alt başlıklar vardı: 1- Depremde Doğadaki Sıradışı Olaylar [İnsanda meydâna gelen bazı anormallikler yanında, Köpek, Kedi, Koyun, At, Eşek, İnek, Yarasa, Tavşan, Fare, Horoz, Muhabbet Kuşu, Martı, Karga, Kırlangıç, Ördek, Kaz, Kuğu, Balık, Yengeç, Kertenkele, Yılan, Kurbağa, Sivrisinek, Sinek, İpek Böceği, Arı, Karınca, Örümcek, Çekirge, Hamam Böceği, Yer Solucanı gibi hayvanlarda görülen bazı anormallikler, sıra dışı davranışlar depremin belirtileri olabilir.] 2- Gökyüzü ve Atmosferdeki Anormallikler [Işıma, Sis, Bulut, Gökyüzü, Ay, Ateş Topları, Yıldız, Rüzgâr, Hava ile ilgili anormallikler] 3- Deniz ve Karadaki Anormallikler, 4- Deniz ve Göl Değişimleri [Su Seviyesi, Su Basması, Su Çekilmesi, Dalgalar, Düz Deniz, Hava Kabarcığı, Isınma konusundaki anormallikler] 5- Kuyu, Kaplıca Suları, 6- Yer Altı Suları Değişimleri [Su Verimi, Basınç Artışı, Su Sıcaklığı, Yeni Kaynak, Su Gazları, Su Tadı, Suda Koku, Su Kimyası, Kabarcıklar, Dere Suları konusundaki anormallikler] 7- Ev Aletlerinde Görülen Aksamalar [Kuvars Saat, Floresan Lamba, Telsiz, Telefon, Cep Telefonu, Araba Motoru, Oto Teybi, Radyo, Televizyon, Video, Çamaşır Makinesi, Buzdolabı, Pusulalar gibi âletlerdeki anormallikler] 8- Bitkilerde Görülen Sıra Dışı Davranışlar [Meyve Ağaçları, Ot ve Ağaç Dalı, Erguvan Ağacı, Begonya, Yaprağı Güzel, Çam Ağacı, Paşa Kılıcı, Afrika Kökenli Salon Bitkileri ve Akşam Sefası konusundaki anormallikler] 9- Son 2 Saat Belirtileri Şimdi, bu bilgilerden bazılarını, sizlerle paylaşmak istiyoruz. Deniz ve Karadaki Anormallikler: Deniz, kuyu, kaynak ve kaplıca sularında sıcaklık artışı, ânî ve sebepsiz dalgalar, deniz dibinde hareketlenme, deniz suyu yüksekliğinde artış, deniz kıyısında çamurlaşma ve midye, yosun, balık ve ölü yengeçlerde birikim, deniz dip balıklarının denizin orta ve yüzeyinde yüzmesi, deniz kıyısında kümeleşmiş balıkların insanlardan ürkmemesi, kümeleşmiş yunus balıklarında panik halinde göç; depremden 7-8 gün önce balıkçı kayıtlarına göre yakalanan balık miktarında önemli bir artış. Karada toprak altından gelen deniz dalgası sesi duyulur. Deniz ve Göl Değişimleri: Su seviyesinde alçalma-yükselmeler olabilir. Bir-iki hafta önceden kıyıları deniz basar. 1 ilâ 5 saat öncesinden deniz kıyıdan çekilir. 1 ilâ 5 saat öncesine kadar çarşaf gibi düz olan denizde, gemi geçmiş gibi dalgalar oluşur. Deniz çarşaf gibi düzgün olur. Deniz ya da gölde bolca hava kabarcığı görülür. Deniz tabanındaki ısınmadan dolayı suyun ısısı da normalin üzerine çıkar. Yer Altı Suları Değişimleri: 1 ilâ 4 litrelik verim artışı olur. Su basıncında 1-1.5 barlık artış olur. Olağan sıcaklığın 1-2 derece üzerinde ısınma olur. 1 ilâ 2 hafta öncesinden yeni kaynak oluşur ya da var olan kaynak kuruyabilir. Karbondioksit, metan ve radon gazı içeriği artar. Su acılaşır ya da tatlılaşır. Çürük yumurta ve kükürt kokusu gibi koku gelir. İletkenlik, radon, cıva, helyum, karbondioksit artışı gözlenir. Su içinde hava kabarcıkları oluşur. Dere suları kesilir, kurur ya da çoğalır. Kuyu, Kaplıca Suları terkiplerinde değişiklik, alçalma ya da yükselme, ısı değişimi olabilir. Tabîatta olan bu gelişmeler ve hareketlilikten başka, insanlarda ve hayvanlarda olan anormalliklere de bir nebze temâs edelim: İnsanlarda, deprem öncesinde iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, burun kanaması, baş dönmesi, sinir bozukluğu, tansiyon yüksekliği, kalp rahatsızlığı, esneme, devamlı uyuma isteği gibi hâller bulunabilir. Burada, yukarıda zikredilen hayvanlardan da sâdece birkaç tanesini seçelim: Köpeklerde, deprem öncesinde çok yüksek sesle uluma ve ağlama, havlayarak sahibini bina dışına çıkarma, bir şey yememe, tek doğrultuda koşturup geri dönme, toprağı kazma, göğe bakma, yeri dinleme, sâhibini ısırma, ortadan kaybolma, kümeleşme olabilir. Kedilerde, deprem öncesinde evi terk etme, ortadan kaybolma, huzûrsuz ve hazînce ağlama, yavrusunu binâ dışına taşıma, tırmanma, karın üzeri yerde sürünme, sâhibinin kucağından inmeme, sâhibini ısırma, yemek yememe; kutu ya da çöp bidonu içine atlama; top gibi sıkışıp, şiddetle titreme olabilir. Koyunlarda, hazînce meleme, kümeleşme olabilir. Büyükbaş hayvanlar, 3-4 gün önce elektro-mağnetik ışınlardan etkilenmeye başlarlar. İneklerde, böğürme, kümeleşme, tek doğrultuda dizilme, otlaktan ahıra dönmemekte ısrâr, sağılırken saldırganlaşma, sâhibine yakın durma isteği görülebilir. At, eşek ve yine ineklerde, tepinme, horuldama, sıçrama, çiftlikten kaçma; ahır kapılarından dışarı çıkmak isteme; tepelere doğru koşma arzûsu bulunabilir. Yarasalar, dinlenmeksizin dâire çizerek uçmak isterler. Tavşanlar ve fareler, yapıların üst katlarına kaçışırlar; direklere tırmanırlar; yere inmek istemezler. Horozlarda, zamansız ötme, tek doğrultuda yukarı doğru sıçrama, telaşla çığlık atma, çırpınma belirtileri görülebilir. Martılarda, yüksek sesle ötme, çırpınma, gece bile uçma ve yürüme, yememe, neşeli ötmeme gibi alâmetler görülebilir.