Tarihteki bazı İslâm devletleri

Dünkü makalemizde zikrettiğimiz gibi, İslâmiyet, hiç şüphesiz yeryüzünde en çok devlet kurulmasına vesîle olmuş bir dîndir. Asr-ı saâdetten beri kurulan büyük İslâm devletlerinden başka, İslâm târihi boyunca, muhtelif zamanlarda, dünyânın çeşitli yerlerinde birçok İslâm devleti kurulmuştur. Önce Anadolu'da, sonra yakın komşularımızın bulunduğu yerlerde, daha sonra da dünyanın diğer ülkelerinde kurulan İslâm devletlerinden birer nebze [sadece isimlerinden, kuruluş ve yıkılış tarihlerinden] bahsedelim. Anadolu'da kurulan devletler Dânişmendliler (1072-1177), Saltuklular (1072-1202), Mengücekler (1072-1277), Türkiye Selçukluları (1077-1307), Dilmaçoğulları (1085-1192), İnaloğulları (1098-1183), Ermenşahlar (1100-1207), Çobanoğulları (1227-1309), Eşrefoğulları (13. yy. ortaları-1320), İnanoğulları/Ladik Beyleri (1261-1368), Sâhibataoğulları (1275-1341), Pervâneoğulları (1277-1322), Candaroğulları (1292-1462), Alâiye Beyleri (1293-1471), Karasioğulları (1297-1360), Germiyanoğulları (1300-1429), Hamidoğulları (1301-1423), Saruhanoğulları (1302-1410), Aydınoğulları (1308-1426), Eretnaoğulları (1335-1381), Dulkadiroğulları (1339-1521), Tâceddînoğulları (1348-1428), Ramazanoğulları (1352-1608), Akkoyunlular (1378-1508), Kâdı Burhâneddîn Ahmed Devleti (1381-1398). Arabistan Yarımadası'nda kurulan devletler Karmatîler (894-11. yy sonu), Ressîler/Yemen Zeydî İmamları (9. yy.-1969), Süleyhîler (1047-1138), Resûlîler (1229-1454), Birleşik Arap Sultanlığı (1741-1964), Suudî Arabistan Krallığı (1746-Devam ediyor.) Irak, Suriye ve Mısır'da kurulan devletler Mezyedîler (661-1150), Tolunoğulları (868-905), Hamdânîler (905-1004), Fâtımîler (909-1171), İhşidîler (935-969), Mervânîler (983-1085), Ukaylîler (990-1096), Mirdâsîler (1023-1079), Eyyubîler (1169-15. yy sonu), Memlûkler (1250-1517), Kavalalılar (1805-1953). İspanya ve Kuzey Afrika'da kurulan devletler Endülüs Emevîleri (756-1031), Mülessimînler (11.yy.-12.yy ortası), Murâbıtlar (1056-1147), Muvahhidler (1130-1269), Nasrîler Beni Ahmer (1230-1493), İdrisîler (789-926), Rüstemîler (777-909), Ağlebîler (800-909), Zîrîler ve Hammâdîler (972-1152), Merînîler ve Vattasîler (1196-1549), Hafsîler (1228-1574), Fas Şerîfleri (1711-Devam ediyor), Sünûsiyye (1837-1969). Batı ve Orta Afrika'da kurulan devletler Gao Sultanlığı (1009-1593), Keita Sultanlığı (1200-1670), Timbuktu Sultanlığı (1336-1468), Bagirmi Sultanlığı (1512-1935), Vaday Emirliği (1635-1912), Tukulör (Sokoto) Sultanlığı (1801-Devam ediyor) Futa Callon Emirliği (1692-1900), Adamava (Yola) Sultanlığı (1809-1901), Kaarta Emirleri (1670-1891), Bornu Sultanlığı (1097-Devam ediyor), Kano Sultanlığı (998-1807), Katsina Sultanlığı (1554-1806), Nupe Sultanlığı (1531-1835), Kebbi Sultanları (1515-Devam ediyor), Kano Emirleri (1807-Devam ediyor), Dagomba Sultanları (1500-Devam ediyor.) [Devam edenler, prenslik şeklindedir.] İran, Kırım, Orta Asya, Afganistan ve Hint Yarımadası'nda kurulan devletler Bavendîler (665-1349), Sâmânîler (819-1005), Tahîrîler (821-873), Karahanlılar (840-1212), Saffârîler (867-1495), Ziyârîler (927-1090), Büveyhîler (932-1062), Şeddâdîler (951-1174), Gazneliler (963-1186), Müsâfîrîler (10.yy-11. yy.), Ravvâdîler (10.yy-1071), Harizmşahlar (10.yy-13.yy ortası), Kâkûyîler (1008-1119), İsmâilîler/Haşşâşîler (1090-1273), Büyük Selçuklular (1038-1194), Artuklular (1102-1408), Zengîler (1127-1222), İldenizliler (1137-1225), Salgurlular (1148-1286), Delhi Sultanlığı (1206-1555), Çağataylılar (1227-1370), Altınordulular (1227-1502), İlhanlılar (1256-1353), Muzafferîler (1314-1393), Celâyirliler (1336-1432), Bengal Sultanlığı (1336-1576), Keşmir Sultanlığı (1346-1589), Behmenîler (1347-1527), Timurlular (1370-1506), Karakoyunlular (1370-1468), Handeş Fârûkî Sultanlığı (1370-1601), Gucarat Sultanlığı (1391-1583), Cavnpûr Şarkî Sultanlığı (1394-1479), Malvâ Sultanlığı (1401-1531), Giraylar (1426-1792), Buhara Hanlığı (1428-1924), Kazan Hanlığı (1435-1552), Kasım Hanlığı (1445-1556), Astırhanlılar (1460-1556), Şeybânîler (1500-1598), Safevîler (1501-1732), Gürgâniye/Bâbürlüler (1526-1858), Afşarlılar (1736-1786), Afganistan Şâhlığı (1747-1973), Zendler (1750-1794), Kaçarlar (1779-1924), Haydarâbâd Nizâmlığı (18.yy-1948), Hive Hanlığı (1804-1924), Pehlevî Şahlığı (1924-1979), İran [Şîî] İslâm Cumhuriyeti (1979-Devam ediyor). İnsanlar nasıl doğup gelişiyor, büyüyor ve ölüyorlarsa, devletler de aynı kaderi paylaşmaktadırlar; yani onlar da doğar, büyür ve ölürler. Çeşitli coğrafyalarda, özellikle Anadolu'da, muhtelif tarihlerde, bilhassa İslâm öncesi dönemlere baktığımızda, âdetâ sayılamayacak kadar çok devletin ve medeniyetin kurulup yıkıldığını görüyoruz. O halde güzel ülkemize sahip çıkmalıyız ki, burası da öncekiler gibi başkalarının eline geçmesin ve tarihe mal olmasın.