Ayak yıkama deyip geçmeyin!

Amerika'da yeni anayasa hazırlığı yok ama devlet okullarında din tartışmaları var yine!... Her sene yeni ders yılının başladığı bu mevsimde bu konu ısıtılıp kamuoyunun önüne konur. Her sene yeni birşeyler bulunur. İncil ders kitabı olarak okutulabilir mi, sabahları ilk dersten önce toplu olarak dua edilebilir mi, okullar arası maçlardan önce antrenör oyuncularına topluca dua ettirsin mi?... Bu sene Michigan Üniversitesi'den bir haber duyuldu. Okulun tuvaletlerine, Müslüman öğrencilerin abdest alırken ayaklarını yıkayabilmeleri için ayak yıkama yeri yapıldı. Yere oturtulmuş bir lavabo. Michigan Üniversitesi ABD'de Müslüman nüfusun (Arap) en yoğun olduğu Dearborn şehrinde. Üniversite öğrencilerinin yüzde 10'undan fazlası Müslüman. Okul idaresi bu kararı Müslüman öğrenci derneği ile yaptığı müzakerelerden sonra almış ve tuvaletlere konan bu ilâveler için 25 bin dolar ayırmış. Aslında son birkaç yıldır, ülke çapında bir düzineden fazla üniversite kampüsünün tuvaletlerinde böyle ayak yıkama yeri yapılmış durumda. Fakat memnuniyetsizlik çok. Geçen sonbaharda Minneapolis'te bir üniversitede Müslüman öğrencinin biri normal lavaboda ayağını yıkarken kayıp düşünce ve okul idaresi böyle bir tadilâtı gündeme alınca, mahallî basında bir köşe yazarı, okul idaresinin Noel zamanı kafeteryada Noel müziğini yasakladığını hatırlatıp çifte standart diyerek karşı çıkmıştı. Onun makalesinden sonra muhafazakâr Hıristiyan dernekler ayaklanmıştı. Okul idaresi işin hukukî yönü üzerinde araştırma yaptıktan sonra ayak yıkama lavabosunun anayasaya aykırı olmadığına karar verip önümüzdeki sene tuvaletlere koyma kararı aldı. Bu işin gündemde olduğu her kampüste her kafadan bir ses çıkmakta. "Binaların bakım giderlerine bütün öğrenciler ortak, para hepimizden eşit kesiliyor, bu paralarla kimileri için neler yapılıyor?!" diyenler var. Michigan Üniversitesi yetkilileri "Bu tadilât sadece Müslüman öğrenciler için yapılmadı ki, isteyen herkes orada ayağını yıkayabilir" diye cevap veriyor. Lâikliği koruma dernekleri: "Üniversite Batılı öğrenciler için eğitim verdiğini iddia ediyor ama Batılı öğrenciler günde 5 defa ayak yıkamaz" deyip ateş püskürüyor. "Bu lâiklik ilkesine tamamen aykırı bir durumdur. Lâiklik elden gidiyor, Amerika uyan!" diye bağırıyor kimileri. Daha liberal dernekler "Canım, okulun hademesi kovasını bile oradan doldurabilir, büyütmeyin." diyor. Harvard Üniversitesi'nden hukuk profesörü Noah Feldman "Bazı şeylerin ya dinî, ya din dışı olmak tabiatında vardır; ama bazı şeyler de kullanıma göre dinî veya din dışı mahiyet alır" deyip devam ediyor: "Meselâ, bir mâbed tartışmasız dinî bir yerdir ama bir spor salonu eğer orada basketbol maçı yapıyorsanız din dışıdır ama bir papaz gelmiş vaaz veriyor ve cemaata dua ettiriyorsa dinî bir mekândır. Keza haftada birgün resmî tatil din dışı bir uygulamadır. Ama bu tatil için, Hıristiyanlıkta ibadet günü olan pazarın seçilmesi son derece akılcı bir politikadır. Pazarın hem dinî karakteri vardır, hem siz onu hangi iş için kullanmak isterseniz kullanabilirsiniz. Bu açıdan bakılırsa Michigan Üniversitesi'nde ayak yıkama yeri yapılması makul karşılanabilir. Eğer camilerde olduğu gibi süslü bir şadırvan yapsalardı bu olmazdı ama tuvaletlere konan ayak yıkama lavabosunu sadece Müslüman öğrenciler abdest almak için değil, her öğrenci ayağını yıkamak için kullanabilir. Birşey hem dinî, hem din dışı gayelere hitabediyorsa devletin el atması lâikliğe aykırı değildir." Müslüman öğrencilerin kimi memnun, kimi ben hiç kullanmadım diyor, kimi de "ayak yıkamak, bu kadar kavga çıkarmaya değecek bir konu değildir" diyor. Hep "baş" olacak değil ya, bu da ayak konusu!