Çamlar ve şamdanlar
Bugünlerde Amerika'da bayram bayram üstüne. Dün Noel idi, bugün (26 Aralık) iki bayram birden başlıyor. Musevîlerin Hanukkah'ı ile siyahî Amerikalıların Kwanzaa'sı. Başkan Bush bir o bayram için, bir bu bayram için mesaj yayınlayıp duruyor. Birkaç sene önce Ramazan Bayramı Noel'e denk gelmişti de çok keyiflenmiştik. Herkes bir şey kutlarken bizim de kutlayacak bayramımız olmuştu. İnsana, oturduğu ülkede kutlanan bayramların dışında kalmak hüzün veriyor. Hanukkah Kudüs'teki Süleyman Mâbedi'nin M.Ö. 165'te putperestlerin elinden kurtarılışının hatırasına sekiz gün devam eden bir bayram. Aslında Musevîliğin mühim bayramlarından biri değil. Yirminci asırda özellikle Amerika'da önem kazanmış. Daha önemli dinî günlerine fazla rağbet etmeyen Yahudiler bile Hanukkah'a dört elle sarılıyorlar, zira bu bayram her sene -İbranî takvim sistemine göre- on günlük ileri geri oynamalarla Noel zamanına denk geliyor. Böylece Musevî aileler Hıristiyan komşuları bayram telâşları içerisindeyken mahzun kalmamanın yolunu bulmuş oluyorlar. Kwanzaa da 1966 yılında Californialı zenci profesör Ron Karenga tarafından ihdas edildi. Bir hayli zorlama ve yaygınlaşmamış bir bayram. Dinî bir hüviyeti yok. Maksat, Amerika'daki Afrika kültürünü diri tutmak, Amerika'daki zencilerin varlığını, dayanışmasını sergilemek. Zenci hareketleri cümlesinden bir kimlik bayramı. Bana kalırsa Ron Karenga Kwanzaa'yı Noel zamanına oturtarak, bu topraklarda kaç asırdır çile çeken ırktaşlarının beyazların karşısında kendilerine ait bir bayramla başkaldırmalarını sağlamak istedi. Kendisi aynı zamanda silahlı bir çetenin de kurucusudur, iki siyah kadına işkenceden hüküm giymiş, beş yıl hapis yatmıştır. Bayramın adı ve diğer kelimeleri Swahili dilinden. Kwanzaa'nın kelime mânâsı "hasat mevsiminin ilk meyveleri" demekmiş. Hanukkah'ı kutlayan evler dokuz kollu şamdan diktiler, Kwanzaa'yı kutlayanlar da yedi kollu, çünkü Kwanzaa yedi gün devam eder. Kolları sayarak hangi şamdanın kime ait olduğunu anlayabilirsiniz diyeceğim ama kol saymaya gerek yok. Renkler kimliği ele verir. Hanukkah'ın hakim rengi mavidir. İsrail bayrağının mavisi. Kwanzaa Afrika'nın sıcak renklerini taşır. Kırmızı, yeşil, siyah... Her iki bayramda da her gün şamdanların bir mumu yakılır, bayramın son günü geldiğinde bütün mumlar yanmış olur. (Hanukkah sekiz gün devam eder, demiştim; şamdan dokuz kollu, kolların biri, ortadaki kol, diğerlerini yakan mumdur, yani mayalama mumu...) Bugünlerde bazı evlerde ışıltılı Noel çamının yanıbaşında yedi kollu Kwanzaa şamdanı da yanıyor. Çam ağacı üst kimliği temsil eder, şamdan alt kimliği. Eşlerden biri Musevî, biri Hıristiyansa çamın yanına Hanukkah şamdanı konur. Ocak'ın 29'unda da Çin yeni yılı başlayacakmış. Yakında dragonlar salınmaya başlar. Amerika'da alt kimlik üst kimlik vardır. Üst kimlik "Amerikan" olmaktır. Alt kimlikler dünyanın her yerinden gelmiştir. Dünyada, mozaik benzetmesine en ziyade yakışan ülke herhalde ABD'dir. Yahya Kemal Camille Julian'ın bir cümlesinin kendisini uyandırdığını söyler: "Fransız toprağı bin yılda Fransız milletini meydana getirdi." Ve devam eder: "O zaman toprağın mühim bir şey olduğunu, milliyetin mühim bir unsuru olduğunu anladım." Amerika toprağı, bunca renk, din, dil, kültür farkına rağmen, tasayı ve kıvancı paylaşarak oluşmuş ortak bir tarihe de sahip olmayan bir nüfustan birkaç yüzyıldır Amerikan milletini meydana getirmeye çalışıyor. Kol kol şamdanlar yanıyor ötede beride, ama çam ağaçlarının ışıltısı hepsini bastırıyor. Hükümranlık çamların... Çamlar yerinde sağlam durduğu için şamdanlar da dikilecek yer buluyor. Çamlar sağlam durduğu müddetçe şamdanlara yağ bulunacak. Şamdanlar da bunun farkında... Sizce Türkiye toprağı bin yıldır "Türk Milleti"ni meydana getirmedi mi?