Halkın gücü

Geçenlerde Florida eyaletinde, Miami'nin de içinde bulunduğu ilin, -ABD'nin nüfusu en kalabalık illerinden biri- belediye başkanı halk oylamasıyla görevinden alındı. Seçmenlerin yüzde 88'i "hayır" oyu kullanarak "git" dedi. Sebep, yanında çalışanların maaşına gereksiz zam yapması, emlak vergilerini arttırması, bazı yolsuz işleri filan.. İstemediler ve bir kampanya açtılar, imza topladılar, referanduma gittiler. Belediye başkanını görevinden ettiler. Önümüzdeki günlerde yeni bir seçim yaparak yeni belediye başkanını seçecekler. Aslında olağan seçim zamanını bekleyin, değil mi? Beğenmiyorsanız o ismi bir daha seçmezsiniz, olur biter! Ama işte ABD siyaset hayatında böyle bir mekanizma da var. Seçimle işbaşına gelen bir kişiyi seçim zamanını beklemeden azletme ve yerine yeni birini seçme hakkı, halka verilmiş haklar cümlesinden. ABD'nin ilk kuruluş günlerinden beri böyle. Uygulamada eyaletler arasında ufak tefek farklılıklar var. Ama temel şu: Görevden alınması istenen, seçimle işbaşına gelmiş kişi için bir muhalefet kampanyası açılıp imza toplanmaya başlanıyor. Yeterli sayıda imza toplanınca müracaat edilip seçim zamanı kararlaştırılıyor ve referanduma gidiliyor. Bazı eyaletlerde görevden alınması istenen kişinin yerine geçmesi istenen kişi de aynı referandumda oylanıyor; bazı eyaletlerde yeni isim için ayrı bir seçim yapılıyor; bazı eyaletlerde ise görevden alınan kişinin yerine yeni bir ismi -bir dahaki seçimlere kadar- eyalet valisi veya başka bir yönetici tayin ediyor. Tabiî yapılan referandumda söz konusu kişi görevinde kalabilir de. Yani görevden alma kampanyası başarıya ulaşmayabilir. Bunun örnekleri de var. Amerikan tarihinde eyalet valileri, belediye başkanları, senatör ve temsilciler meclisi üyeleri ve seçimle iş başına gelen herkes için bu mekanizma işlemektedir; ama en fazla mahallî yöneticiler için işlemektedir. Demokrasi halkın yönetimi demekse iyi bir usul değil mi? Halkın gücü işte! Bir belediye başkanı yolsuzluk mu yaptı, haksız hukuksuz işleri mi var, görevini kötüye mi kullanıyor? Bunu en iyi bilecek, değerlendirecek olan o beldenin halkıdır. Ve tavrını göstermesi için neden bir dahaki seçime kadar beklemek zorunda olsun? Halk, meselâ, başkanlık sistemi iyi midir, iyi değil midir, ölçüp biçemeyebilir. Ama beldesinin belediye başkanı iyi midir, değil midir, bu onun en fazla söz sahibi olacağı konudur.