Kadınlar günü

Bugün Dünya Kadınlar Günü. İlk defa 1910 yılında Kopenhag'daki İkinci Enternasyonal bünyesinde tertiplenen sosyalist kadınlar konferansında bir kadınlar günü ihdas edilmesi kararlaştırılmıştı... Bir sene sonra New York'ta büyük bir iş kazası oldu. Öyle ki, 11 Eylül'e kadar o olay şehir tarihindeki iş yeri faciaları listesinde ilk sıradaydı. 25 Mart 1911'de New York'ta on katlı bir binadaki Triangle gömlek imalâthânesinde bir yangın çıktı. Bizde bazı kaynaklar işçilerin grevde olduğunu, grevi kırmak isteyen polisin yaptığı baskın sonunda yangın çıktığını yazıyorlar, ama iş yerinde o sırada grev yoktu, polis yoktu, sıradan bir iş günüydü. Müfettiş raporuna göre yangın kumaş kırpıntılarının konduğu çöp kutusuna atılan sönmemiş bir sigara izmaritinin alev almasıyla çıkmıştır. 500 işçiden 146'sı öldü, çoğu 15 yaş civarında genç kızlardı ve hemen hepsi ülkeye yeni gelmiş göçmen ailelerdendi, düşük ücretle, uzun saatler çalışıyorlardı. Binanın sekiz, dokuz ve onuncu katları gömlek imalâthânesiydi. Yangın nasıl olduysa dokuzuncu kattakilere zamanında haber verilemedi ve yangının kurbanları o katta çalışan kadınlar oldu. Dışarı kaçamadılar, itfaiyenin merdiveni bu kata ulaşamıyordu, su sıkan hortumlar o kata yetişemiyordu. Bir ayrıntı kazanın en trajik boyutudur: Kadınların kaçabileceği bazı kapılar -hırsızlık ihtimaline karşı- kilitliydi. Bir tek kapı açık tutuluyor, işçiler mesai bitiminde oradan çıkarken bir şey aşırmışlar mı diye cepleri kontrol ediliyordu. İşçilerin kimi yanarak, kimi can havliyle pencerelerden atlayarak can verdi. Mal sahipleri suçsuz bulundu; sonradan bazı işçilerin açtığı hukuk davası yangının üzerinden üç yıl geçtikten sonra sonuçlandı, patronlar hayatını kaybeden her işçi için 75'er dolar ödemeye mahkûm oldu!.. O sene Avrupa'da bazı ülkelerde kadınlar günü kutlanmaya başlandı ve New York'taki feci olayın tarihi esas alındı. O kazada can veren kadınlar iş yeri güvenliği, sağlıklı çalışma şartları, sendikalaşma konularında sembol oldu. Buna rağmen, mart ayında olmakla birlikte kesin bir tarih yoktu ilk yıllarda. 1910 ve 20'li yıllarda da zaten sönük kutlamalarla geçiştirildi. Kadınlar Günü'nün yeniden ve kuvvetle can bulması 1960'lı yıllara rastlar. Peki o vakitten beri ne değişti? Kadınlar bugün dünyadaki işlerin yüzde 66'sını kotarıyor, ama gelirin yüzde 11'ini alıyor. Asgari ücretin altında çalışan her 5 işçiden 3'ü kadın. Dünya toprağının yüzde 1'i kadının tapusunda. "Cahil" sınıfına giren yetişkinlerin yüzde 66'sı kadın. Dört sene veya daha az okula gidebilen çocukların üçte ikisi kız... Böyle işte!