Gazze'nin tünelleri ve yasaklar

Geçen gece National Geographic dergisinin Aralık 2012 sayısında James Verini ve Paolo Pellegrin'in Gazze tünelleri hakkında yazdıkları büyüleyici makaleyi okuyordum. Tünellerin insani tarafını, yapılan ticareti, tehlikeleri, çekilen çileyi ve çarpık ekonomik ve kültürel konuları ele almışlar. Ambargolar ve yaptırımlar dahil olayların arkasındaki nedenlere eğilmemişler. Açıkçası çoğu insan Hamas'ın tehlikeli bir grup olduğunu ve Gazze'nin kendileri için potansiyel bir tehdit olduğunu düşünür. Hamas birçokları tarafından terör örgütü olarak kabul edilir. Gazze'de birkaç yıl önceki seçimleri Hamas kazandı. Bu konulara girmeyeceğim. Bunlar başka bir gün, başka bir makalenin konusu olur... Buradaki ilgim bu kısıtlamalardan dolayı Gazze'nin dahili ve uluslararası ticaretindeki ekonomik çarpıklıklara bakmak. Ekonomide, tedarik ve satış esnasında fiyat kontrolü ve kotalar dahil başka kontroller olduğu zaman kayıt dışı ekonominin oluşması oldukça beklenen bir durumdur. Ekonomistler kayıt dışı derken, bu piyasalarda kıtlık ya da karaborsa olabileceğini ifade ederler. Buna başlıca örnek ABD'deki alkol yasağıdır. ABD'de alkol yasağının neticesi olarak karaborsa gelişti, organize suç grupları (örneğin mafya ve Cosa Nostra gibi) güçlendi ve yeni kanunla suçlu durumuna düşen insanlar hapishaneleri doldurdu. Yasak döneminde alkol talebi neredeyse hiç azalmadı. Dolayısıyla, alkolün üretim, satış ve nakliyesi sebebiyle oluşan kâr azalmadı. Hatta kısıtlamalar sebebiyle bazı nedenlerle artmış bile olabilir. Daha önce alkol kullanmayan bir kısım insanlar yasak bir şey yapma heyecanıyla içmeye başlamıştı. Yani yeni talep oluşmuştu... Durum Federal yetkililer tarafından kontrol edilemez hale gelmişti ve ülke yasaklara çok güçlü bir şekilde karşı çıkmaya başlamıştı, bunların neticesinde 21. madde kabul edildi ve alkol bir kez daha serbest bırakıldı... Gazze kuşatma altında olan bir yerdir. Birçok yönden sert yaptırımlar altındadır. Gazze Şeridi sadece 365 kilometre karedir, ancak 2 milyon nüfusa sahiptir. Gazze'deki sıradan insanların yemek, çamaşır makinesi, akaryakıt, jeneratör, ev eşyası, araba, yedek parça, ilaç, vb. ihtiyacı var... Elbette bu tünellerden silah ve uyuşturucu gibi kötü mallar da kaçırılıyor. Bu son bahsettiklerim yaptırımlar ve ambargoların nedeni olan mallardır... 2 milyona yaklaşan bir nüfusu böylesi ekonomik kısıtlamalara maruz bırakmak bazı tuhaf davranışlara, mesela Mısır'a giden 6 kat derinliğinde ve 1 kilometre uzunluğunda tüneller açılmasına sebep olur. İsrail ordusuna ve hatta Mısır polisine rağmen insanlar hayatlarını riske atıyorlar. Tüneller çeşitli politik ve başka sebeplerle düzenli olarak bombalanır, yok edilir ya da doldurulur. Peki neden hep yeniden ortaya çıkar? Çünkü bazı insanlar çok ciddi karlar elde ediyor. Tünellerde çalışanlar Gazze'de normal bir işte çalışanlara göre genelde kat kat fazla kazanıyor. Gazze'de işsizlik oranı çok yüksektir. Bir iş bulmak son derece zordur. ABD'de yasak döneminde olduğu gibi, tüneller için birçok ekonomik sebep var. Talep var. Öyleyse tedarik te (DE?) var. Tünellerden geçen malların fiyatları, malların kaynağında da daha yüksek. Mısır tarafındaki insanlar hem para kazanıyor, hem de iş güç sahibi oluyor. Tünellerle ilgili tehlikeler ve diğer şeyler, tüm bu garabetin bir parçasıdır. Ambargo ve yaptırım uygulanan bir Gazze olduğu sürece tüneller de olacaktır. Büyük riske rağmen bu işi yapmanın mükafatı da büyük. İhtilafların kronik mahiyeti birçok insana mantıklı gelmese bile temel ekonomi gelecektir.