Petrol piyasalarında belirsizlik

Çok genç yaşımdan beri petrol piyasalarını takip ederim. (Nedense her zaman, hatta ilkokulda bile benzin fiyatını merak ederdim.) 1973 ve 1979 petrol krizlerinin yaşandığı Amerika'da büyüdüm. Doktoramı bitirdikten sonra ilk çalıştığım yer bir enerji laboratuvarıydı. O yıllarda petrol fiyatları düştü ve enerjiye olan ilgi azaldı, ancak laboratuvarda hepimiz petrol piyasalarındaki muhtemel risklerin bir dereceye kadar hep var olacağını ve ilginin tekrar başlayacağını biliyorduk. Hayatım boyunca savaşlar, ihtilaller, terör eylemleri, petrol sızıntıları, kimsenin ummadığı bir şekilde gelişen ülkeler (Hindistan ve Çin gibi), petrol keşif ve üretim teknolojilerinde değişimler, küresel çapta petrol kullanımında büyük artış, hiç kimsenin ummadığı yerlerde bulunan petrol rezervleri, vadeli işlemler piyasalarının yükselişi ve finans piyasalarında petrole olan ilginin artışı gibi petrol piyasalarını etkileyen çok şey gördüm. Belirsizlik çok da yeni sayılmaz. Hatta belirsizliğin karmaşık olması da yeni değil. OLAYLAR GİZLENİYOR Ayrıca bazı alanlarda belirsizliğin muğlak olması da eskiden beri bilinen bir durum. Uzmanlar dahil pek çok kişiye göre asıl meselelerden biri şu: Petrol piyasalarındaki belirsizliğin tam olarak kavranıp kavranmadığı bile belli değil. Ülke, bölge, şirket ve diğer seviyelerde veriler, olaylar, verilen kararlar ve daha bir sürü gerçek asla gün yüzüne çıkmıyor. Öğrencilerime hep söylerim: Bu dünyada tam bilmediğimiz nice hadise yaşanır. Gelecekte biri doktora tezi yazarken veya petrolle ilgili bazı meseleleri ve kararları araştırırken, bu üstü kapalı mevzulardan bazıları, gizli dokümanların bazı devletler tarafından açıklanmasıyla ya da büyük oyunculardan biriyle emekliliği zamanında yapılacak röportajla ortaya çıkabilir. DÜNYA GÖRÜNDÜĞÜ GİBİ DEĞİL Ama şimdilik, belirsizliği halka açıklanan, eldeki verilere dayanarak anlamamız lazım. Ve bu çok zor olabilir. Ayrıca bazı şirketlerin ve ülkelerin planları, politikaları ve stratejileri hakkında bilebildiğimiz kadarıyla düşünüp karar vermemiz gerekir. Genç bir araştırmacıyken, enerji dünyasını ilk incelediğim zamanlar çok toydum. Güçlülerin ve zenginlerin söylediklerini doğru kabul ederdim. Gazetede okuduklarıma bir ölçüye kadar inanırdım. (O kadar da saf değildim) Ülke ve dünya liderlerinin söylediklerinde samimiyet var gibi gelirdi. Sonra hayatın acı gerçeklerini öğrendim. Kurumlar ve devletler tarafından yapılan açıklamalar her zaman göründüğü gibi değildir. Lobicilerin politikalar ve stratejiler üzerinde büyük bir tesiri vardır. Birçok insanın hayatına para hükmeder. Gazetelerde yazılan şeylerin bazen düzeltilmesi gerekir ve bu yapılmaz. Bazen gazetelerde beyin takımlarının yazdığı iyi makaleler bile beklenildiği kadar iyi olmaz-ve ciddi derecede yanlı olurlar. Bir de şunu öğrendim, dünyada birçok yerde perde arkasında tonla şey olur-ve eğer bu perde arkasında yaşananları bilmezseniz yapacağınız tahminler çok yanlış olur. Ayrıca bir de blöf ve boş tehditler vardır, veya harekete geçerek ya da geçmeyerek piyasaları hızla değiştirebilen dünya liderleri ve diğerlerinin yaparmış gibi göründüğü blöf ve boş tehditler vardır. Tek bir cümle veya tek bir yalan petrol fiyatını anında değiştirebilir. PETROL PİYASALARINI ANLAMAK... Artık şunu öğrendim, petrol piyasalarını gerçekten anlayabilmek için birçok alanda eğitim görmek gerekir. Bu iş sadece ekonomi, işletme, siyaset, diplomasi, tarih, kültür, vs. işi değil. Ayrıca onlarca yıllık deneyimle gelen içgüdüleri geliştirmeye çalışma işi. Çok genç bir adamken bu sezgilerim yoktu. Beyninizin o bölümünü kullanmayı öğrenmek için bir sürü hata yapıp, sonra bu hataları düşünmeniz gerekiyor. İnsanları okumak da önemlidir. Bu da gençlerin başaracağı bir şey değil. Ülkeleri ve şirketleri okumak çok çalışma gerektirir, ama aynı zamanda çok tecrübe de gerekir. Bütün bu düşünme ve çalışmaya rağmen yine de sürpriz gelişmeler olur. Günlük işlerde umulmayanı beklemek zor iştir, ama petrol piyasalarında genellikle böyle yapmak gerekir. BEKLENMEYEN DURUMLAR Bazı şeyler önceden tahmin edilebilir. Bazı şeylerse, kelimenin tam anlamıyla, aniden oluverir. Bu son şeylere misal olarak kasırgalar, depremler, tsunamiler ve mantıksız olduğu bilindiği halde petrolü olan ülkeleri istila etmek için alınan kararları sayabiliriz. Ama sonra, daha tecrübeli bir profesyonel olarak başkalarının verdiği kararların, benim vereceğim kararlar olmadığını düşünürüm. İlgili insanları incelemem ve kendimi onların yerine koymam gerekir. Bu kolay bir iş değil. Petrol piyasaları dünya piyasalarıdır. İşe birçok farklı şahsiyet karışıyor. Günümüzdeki en önemli aktörler arasında İran, Kuzey ve Güney Sudan, Çin, Venezuela, Nijerya, ABD, AB, Rusya, Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt, Irak, Libya, Mısır, Cezayir, İsrail ve daha fazla ülkenin liderleri ve etkili isimleri sayılabilir. Ayrıca petrol şirketleri, otomobil üreticileri ve enerji alanında bir sonraki müthiş şeyi keşfedenler de bu şahsiyetlerden bazıları. Petrol piyasalarındaki bir sonraki önemli olayın nerede olacağını tahmin edebilen var mı? Nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim tarafından yapılacağı beklediğiniz şekilde gerçekleşmeyebilir. Sonra, belki de gerçekleşebilir. Petrol piyasalarındaki belirsizliği anlamak için çok çalışma, titiz araştırma ve hatta basiret gerekli. 1 Haziran 2015'te petrol fiyatının ne olacağını tahmin etmek isteyen var mı?