Şebekeler içinde şebekeler ve doğal afetler

Geçen hafta Amerika Birleşik Devletleri'nin doğu kıyısını büyük bir "süper fırtına" vurdu. Güçlü rüzgarların kabarttığı denizin nehirleri ve şehirleri, kasabaları ve köyleri doldurmasını izlerken bu kadar suyun nereye gittiğini merak ederek endişeyle izledim. Güçlü bir fırtınanın güçlü rüzgârları tarafından itilen güçlü su akıntıları yoluna çıkan her şeyi mahvetti. En kötü hasar çok kalabalık ve ekonomik olarak önemli olan New Jersey ve New York eyaletlerinde meydana geldi. Amerika Birleşik Devletleri'nin ekonomik başkenti olan New York çok ağır darbe aldı. Sular elektrik hatlarının bulunduğu tünelleri doldurdu. Evlerdeki elektrik kısa devre yaptı. Birçok ev yandı. Seller ve dalgalar kıyılardaki evleri paramparça etti ve temellerinden söküp attı. Metro tünellerini su bastı. Su bazı trenleri ve kontrol istasyonlarını yok etti. Dalgalar ve su bir kısım tren raylarını mahvetti. Bazı yollarda ciddi hasar meydana geldi. Bazı bölgelerde arabalar fırtınanın etkisiyle oyuncak gibi etrafa savruldu. Küçük tekneler ve yatlar sanki küvetteki oyuncaklarmış gibi kıyıya ve birbirlerinin üzerine fırladı. Bazı su pompalama ve su arıtma tesisleri hasar gördü. Özellikle böyle tesislerin normalde yapıldığı daha fakir mahallelerde etraf kirli ve pis çamurlu suyla dolu. Birçok kişi hayatını kaybetti. Birçok kişi de yaralandı. Bu yazıyı yazarken hâlâ birçok bölgede elektrik yoktu. New Jersey ve New York'ta hava soğuyor. Elektrik olmadan benzin istasyonları çalışamaz. Birçok kişi evlerini sıcak, ışıklarını açık tutmak için jeneratör çalıştırmaya çabaladı. Bunu yapabilmeleri için benzin ve motorin gerekir. Rafinerilerdeki üretim durduğunda ya da yavaşladığında ve benzin istasyonları elektrik olmadığı için ya da hasarlı oldukları için çalışmadığında insanlar benzin ve motorin alamıyor. Kimileri jeneratörlerine yakıt bulabilmek için kilometrelerce yol yürüdü. Kimileri arabalarında yakıt kalmışsa, daha çok yakıt bulabilmek amacıyla çok uzun yol gitti. Haliyle gerginlikler yaşandı ve bazıları kavga çıkardı. İşlerin iyice çığırından çıktığı bir benzin istasyonunun sahibi pompaları kapatması için polisi çağırdı. ATM'ler elektrik olmadan çalışmaz. Internet kesilir. Baz istasyonları çalışmaz. Birçok iletişim ve ulaşım sistemleri durur. Elektrik kesildiğinde yüksek katlı binaların üst katlarına su çıkmaz. New York'taki bazı hastanelerin, jeneratörleri düzgün çalışmadığı için tahliye edilmesi gerekti. Ta en güneydeki Houston'dan rafine edilmiş petrol ürünlerini getirecek boru hatlarını çalıştırmak için elektrik gerekir. Bu boru hatları çalışmadığı zaman akaryakıt bulmak daha zorlaşır. Sadece rafine petrol ürünlerini değil, doğalgaz ve su pompalamak için de elektrik gerekir. Bu bölgelerin elektrik şebekeleri oldukça eskidir... Gelişmiş ülkelerde yaşayan bizler elektrik şebekelerine çok bağımlı hale geldik. New York ve New Jersey'de yaşayan ne kadar çok insanın hayatlarını ve işlerini elektrik üzerine kurduğunu görmek oldukça kolay. Su, gaz, petrol, ısıtma, soğutma, pişirme, aydınlatma, ulaşım, iletişim dahil birçok sistem elektriğe bağlı. Bir elektrik dağıtım şirketi elektriği tekrar vermeye üretim tesisinden başlar. Sonra yüksek gerilim direkleri, trafolar ve ardından iş yerleri ve evlere gelir. Öncelikle toplumun karşı karşıya olduğu problemleri çözebilecek polis, itfaiye, hastaneler, iletişim şebekeleri, vb. gibi yerlerin elektriğini vermeye çalışırlar. Sonra evlere ve iş yerlerine elektrik verirler. Bir elektrik şebekesi, Amerika gibi büyük bir ülkenin küçük bir bölgesindeki bile, diğer birçok kompleks sistemle iç içe geçmiş çok kompleks bir şeydir. Dünyanın en büyük makinesi Amerika Birleşik Devletleri'ndeki elektrik şebekesidir. Amerika'da bütün ülkeyi kaplayan, hatta Kanada'ya ve Meksika'ya uzanan iç içe geçmiş, birbiriyle bağlantılı elektrik şebekeleri mevcuttur. Genel şebeke devasadır. Ayrıca her geçen gün eskiyor. Islah edilmesi lazım... Türkiye ve modern ama eskiyen elektrik şebekesi olan her ülke bu şebekenin diğer sistemlerle olan bağlantısını gözden geçirmeli. Bütün ülkelerin elektrik şebekeleri doğal afetler veya başka risklerle karşı karşıya. Bu nedenle, tüm ülkelerin elektriğe bağlı olan sistemleri risk altında. Ortaya çıkabilecek potansiyel problemlerle -ve bu problemlere nelerin sebep olabileceğiyle- nasıl baş edilmesi gerektiği konusunda cidden kafa yormanın zamanı geldi...