CENNET GİBİ ÜLKEMİZİN kaynaklarını savurmayalım

Sev­gi­li okur­lar, bu haf­ta id­rak et­ti­ği­miz Kur­ban Bay­ra­mı­nı­zı iç­ten­lik­le kut­lu­yo­rum. Ha­ya­tı­nız­da­ki her gü­nün bir bay­ram ha­va­sın­da geç­me­si­ni te­men­ni edi­yo­rum. Bu­gün si­ze ge­çen haf­ta­ki "su" ile il­gi­li ya­zı­mı­zın de­va­mı ni­te­li­ğin­de, ha­ya­ti öne­mi ha­iz su­yun ener­ji üre­ti­min­de kul­la­nı­mı­nı, in­san sağ­lı­ğı açı­sın­dan çok de­ğer­li kay­nak­la­rı ba­rın­dı­rı­yor ol­ma­sı­nı ve ba­zı so­rum­suz dav­ra­nış­lar so­nu­cu kir­le­til­miş su­la­rın yol aç­tı­ğı za­rar­la­rı an­lat­ma­ya ça­lı­şa­ca­ğım. Su, şüp­he­siz bü­yük bir ener­ji po­tan­si­ye­li­ne sa­hip­tir. Dün­ya­da üre­ti­len elek­trik ener­ji­si­nin beş­te bi­ri hid­ro­elek­trik san­tral­ler­den el­de edil­mek­te. 70'e ya­kın ül­ke­de de hid­ro­elek­trik, ül­ke ener­ji­si­nin he­men he­men ya­rı­sı­nı kar­şı­la­mak­ta­dır. An­cak, BM'nin Su Kay­nak­la­rı Ge­li­şim Ra­po­ru­na gö­re, hid­ro­elek­trik san­tra­li ya­pı­la­bi­le­cek yer­le­rin gü­nü­müz­de üç­te bi­ri kul­la­nı­lı­yor. Ba­raj­la­rın kü­re­sel ik­lim de­ği­şik­li­ği so­nu­cu or­ta­ya çı­kan ku­rak­lı­ğa kar­şı da çö­züm oluş­tu­ra­bi­le­ce­ği unu­tul­ma­ma­sı ge­re­ken bir ger­çek. KÜ­ÇÜK BA­RAJ­LA­RIN BÜ­YÜK İŞ­LE­Vİ De­ğer­li okur­lar, gü­nü­müz­de bir­çok ül­ke­de ba­raj in­şa edil­me­den de kü­çük hid­ro­elek­trik san­tral­ler­le ener­ji üre­te­bil­mek müm­kün. Ye­rel ola­rak akar­su­la­ra ku­ru­la­bi­len tür­bin­ler, faz­la bü­yük ol­ma­yan yer­le­şim mer­kez­le­rin­de ge­rek­li elek­trik ener­ji­si­ni sağ­la­ya­bi­li­yor. Su gü­cü, kul­la­nı­lan en es­ki ener­ji kay­nak­la­rın­dan bi­ri. Şim­di­ler­de ise özel­lik­le Çin, top­lam 13.000 me­ga­wat ka­pa­si­te­de 80'bi­ni aş­kın akar­su san­tral­le­riy­le sağlıyor. Dün­ya Ban­ka­sı'na gö­re, yer­yü­zün­de­ki şim­di­ye ka­dar te­şeb­büs edil­miş en bü­yük kır­sal elek­tri­fi­kas­yon pro­je­si­nin sa­hi­bi ko­nu­mun­da. Bir­çok kü­çük, bü­yük akar­su­ya sa­hip ol­du­ğu­muz ül­ke­miz­de de ikin­cil elek­trik üre­ti­mi ola­rak bel­de ve il­çe­le­ri­mi­zin ço­ğu­nu bu sis­tem­ler­le ener­ji­ye ka­vuş­tu­ra­bi­li­riz. Ya­kın ge­le­cek­te di­ğer bir ener­ji bi­ri­mi de de­niz­ler­den sağ­la­na­cak. Nor­veç'te­ki ta­le­be­lik ha­ya­tım­da özel ha­vuz­lar­da ger­çek­leş­ti­ri­len de­ney­ler­de su­ni dal­ga­lar, be­lir­li bir odak nok­ta­sı­na yo­ğun­laş­tı­rı­la­rak elek­trik el­de edil­mek­tey­di. Ay­rı­ca kı­yı­la­ra faz­la uzak ol­ma­yan böl­ge­ler­de su sat­hı­na yer­leş­ti­ril­miş bir­bi­ri­ne kab­lo­lar­la bağ­lan­mış ha­re­ket­li tür­bin­ler­le elek­trik ener­ji­si el­de et­mek müm­kün. JEO­TER­MAL ZEN­Gİ­Nİ­YİZ Bir di­ğer ener­ji kay­na­ğı ise jeo­ter­mal-yer­ka­bu­ğu ener­ji­si­dir. Jeo­ter­mal ener­ji, ye­ral­tın­dan çı­kan sı­cak su ve bu­har­dan el­de edi­li­yor. Ül­ke­miz­de, İtal­ya, Ye­ni Ze­lan­da ve İz­lan­da gi­bi bir­çok ül­ke­de jeo­ter­mal kay­nak­lar­dan elek­trik üre­ti­le­bi­li­yor, doğ­ru­dan doğ­ru­ya ko­nut ve se­ra ısıt­ma­sın­da kul­la­nı­la­bi­li­yor. Böy­le­ce ih­ra­ca­ta yö­ne­lik bü­yük pro­dük­si­yon­lar­da çok önem­li kay­nak ta­sar­ru­fu sağ­lan­mış olu­yor. Di­ğer ta­raf­tan jeo­ter­mal ener­ji yer­ka­bu­ğu­nun için­de­ki mu­az­zam ısı­dan fay­da­la­na­rak ener­ji sağ­la­dı­ğı için mev­sim­ler­den, ik­lim­ler­den, bu­lut­lu ve pus­lu gü­neş­siz ha­va­lar­dan ba­ğım­sız ola­rak dev­re­ye gi­re­bi­li­yor. Bu se­bep­le jeo­ter­mal, dün­ya­nın en ve­rim­li al­ter­na­tif ener­ji kay­na­ğı ola­rak ka­bul edi­li­yor. Ya­pı­lan he­sap­lar, bu kay­nak­la­ra ye­te­rin­ce sa­hip olan ül­ke­le­rin elek­trik ih­ti­ya­cı­nın ya­rı­sı­na ya­kın bö­lü­mü­nü jeo­ter­mal ener­ji­den sağ­la­ya­bi­le­cek­le­ri­ni gös­te­ri­yor. KİT­LE­SEL HAS­TA­LIK­LAR KA­PI­DA De­ğer­li okur­lar, dün­ya be­sin üre­ti­mi­nin bü­yük bir bö­lü­mü­nü kar­şı­la­yan su kay­nak­la­rı­mı­zın çev­re­sel yö­ne­ti­mi önem­li prob­lem­le­ri de be­ra­be­rin­de ge­tir­mek­te­dir. Dün­ya nü­fu­su­nun yüz­de 24'üne va­ran kıs­mı, gün­lük ih­ti­yaç­la­rı­nı kar­şı­la­mak için su kay­nak­la­rı­na ba­ğım­lı ya­şa­mak­ta­dır. Sağ­lık­lı su­ya eri­şim im­ka­nın­dan yok­sun olan­lar, ge­rek­si­nim­le­ri­ni kar­şı­la­mak için her­gün yo­ğun mü­ca­de­le ver­mek ve sü­rek­li ola­rak suy­la ta­şı­nan has­ta­lık­lar teh­li­ke­siy­le kar­şı kar­şı­ya bu­lun­mak du­ru­mun­da­lar. Bu ne­den­le su kay­nak­la­rı­nın yö­ne­tim stra­te­ji­le­ri­ni böl­ge­sel, ulu­sal ve ge­nel dü­zey­ler­de adil da­ğı­lım ve ye­ter­li mik­tar­da su sağ­la­ya­cak şe­kil­de ge­liş­ti­re­rek, sür­dü­rü­le­mez bi­çim­de kul­la­nıl­ma­la­rı­na son ve­ril­me­si ge­rek­mek­te­dir. SU­YUN DÜŞ­MA­NI PET­ROL Sev­gi­li okur­lar, o hal­de re­zer­vu­ar du­ru­mun­da­ki su hav­za­la­rı­nın ko­run­ma­sı­na iti­na gös­ter­me­li, ge­rek­li ted­bir­le­ri kir­len­me­den ön­ce al­ma­lı­yız. En önem­li de­niz kir­li­lik­le­rin­den bi­ri­ni pet­rol ve pet­rol üre­ti­mi oluş­tur­mak­ta­dır. Tah­min­le­re gö­re yıl­da 7-12 mil­yon ton pet­rol de­niz­le­re tan­ker ka­za­la­rıy­la ka­rış­mak­ta­dır. Bunun için üre­tim şek­li, nak­li­ye, de­po­la­ma ve ra­fi­ne­ri­ler­de­ki mo­der­ni­zas­yo­na önem ver­me­li­yiz. Arıt­ma te­sis­le­ri­nin ya­pım ve de­ne­ti­mi ih­mal edil­me­me­li, Pet­rol do­lum ve bo­şalt­ma yer­le­ri, ma­ri­na­lar bu­lun­duk­la­rı sa­hil ve koy­la­rı te­miz­le­yip ko­ru­ya­cak sis­tem­le­re sa­hip ol­ma­lı­dır­lar. Bunun dı­şın­da ge­mi­ler­den ba­last, tah­li­ye ve sin­ti­ne atık­la­rı, ta­rım alan­la­rın­da kul­la­nı­lan kim­ya­sal­lar (pes­ti­cid­ler), çöp alan­la­rın­dan çı­kan sı­zın­tı­lar, kı­yıyo­ğun ya­pı­laş­ma, aşı­rı ok­si­jen kay­bı­na yol açan fos­fat kir­len­me­si (öt­ro­fi­kas­yon), en­düs­tri­yel ve ev­sel atık­lar, rad­yo­ak­tif atık­lar, asit yağ­mur ve san­tral­ler­den çı­kan atık sı­cak su su eko­sis­tem­le­ri­nin baş­lı­ca kir­le­ti­ci­le­rin­den sa­yı­lı­yor. TA­SAR­RUF­LA BU İŞİ ÇÖ­ZE­RİZ Evet sev­gi­li okur­lar, su eko­sis­tem­le­ri in­san ve di­ğer bü­tün can­lı­lar için bü­yük önem ta­şı­mak­ta­dır. Bu de­va­sa sis­te­mi tak­dir eder­si­niz ki kı­sa bir za­man bi­ri­min­de an­la­ta­bil­mek müm­kün de­ğil­dir. Biz, ya­yın eki­bi ola­rak si­ze özet bir bil­gi sun­ma­ya ça­lış­tık. Ko­nuy­la il­gi­li zih­ni­ni­zi iş­gal eden prob­lem­le­ri bi­ze her za­man ulaş­tı­ra­bi­lir­si­niz. İn­san­lı­ğın de­va­mı ve ge­le­cek ne­sil­le­rin sağ­lık­lı ya­şa­ya­bil­me­le­ri için ta­bi­atı ko­ru­ma­nın öne­mi­ni şüp­he­siz he­pi­miz id­rak et­mek­te­yiz. İs­raf­tan ka­çın­mak, da­ha azın da­ha ve­rim­li kul­la­nıl­ma­sı­na ça­lış­mak, özel­lik­le su ta­sar­ru­fu­na iti­na gös­ter­mek için aza­mi gay­re­ti sarf et­me­li­yiz. Si­ze esen­lik do­lu bay­ram gün­le­ri di­li­yor, say­gı ve sev­gi­le­ri­mi su­nu­yo­rum. DİKKAT! Da­ma­ca­na­nın öm­rü 10 gün!.. * Hemen hemen hepimizin evine giren damacanalara dikkat çeken SUDER Başkanı Adnan Çavuş, sağlıklı su tüketmemiz için şu tavsiyelerde bulunuyor: * Su­yun Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı ta­ra­fın­dan iz­ni olup ol­ma­dı­ğı­na, eti­ke­tin üze­rin­de izin ta­ri­hi ve sa­yı­sı­nın bu­lu­nup bu­lun­ma­dı­ğı­na ba­kı­nız. * 4 ay­rı yer­de su­yun mar­ka­sı ve özel­lik­le­ri­nin yer al­dı­ğı pa­ra­met­re­ler mut­la­ka yer al­ma­lı. * İmal ve son kul­lan­ma ta­ri­hi, par­ti ve se­ri nu­ma­ra­sı, şir­ket lo­go­su­nun ay­rı­ca da­ma­ca­na am­ba­laj üze­rin­de ka­bart­ma ile ya­zı­yor ol­ma­sı ge­re­ki­yor. * Gü­ven­lik ban­dı­na önem­le dik­kat et­mek, su­yu ilk aça­nın siz ol­du­ğu­nuzun gös­ter­ge­si­dir. * Da­ma­ca­na su, di­rekt gü­neş ışı­ğı al­ma­yan, ha­va­lan­dı­rı­lan se­rin, ku­ru ve te­miz bir or­tam­da sak­lan­dı­ğı sü­re­ce, en az 10 gün sü­rey­le sağ­lık­lı ya­pı­sı­nı ko­rur. * Pom­pa­la­rın te­miz­li­ği de su­yun öm­rü­nün uza­ma­sı için önem­li. Mi­nik­le­rin ha­yal dün­ya­sın­da­ki kü­re­sel ısın­ma "Kü­re­sel ısın­ma" ko­nu­sun­da Fi­nans­bank'ın ça­lı­şan­la­rı­nın ço­cuk­la­rı­na yö­ne­lik dü­zen­le­nen re­sim ya­rış­ma­sın­da mi­nik­ler hü­ner­le­ri­ni ser­gi­le­di. Ya­rış­ma­da, dün­ya­nın teh­dit al­tın­da ol­du­ğu bu de­ği­şim­le il­gi­li ço­cuk­la­rın ne­ler his­set­ti­ği ve bu dü­şün­ce­nin ha­yat­la­rı­na yan­sı­ma­sı­nı na­sıl res­met­tik­le­ri de­ğer­len­di­ril­di. Jü­ri, Ay­lin Çil'i bi­rin­ci­lik ödü­lü­ne, Bil­ge Özel'i ikin­ci­lik ödü­lü­ne, Bu­ğu Sö­zü­bir'i ise üçün­cü­lük ödü­lü­ne la­yık gör­dü. Me­li­sa Can ile Pe­lin Ay­lin Ku­rul­tay "Man­si­yon Ödü­lü", Ata Çe­len, Kay­ra Can Sağ­dıç, Nur Bas­ri, Ad­nan No­yan Ak­baş, Meh­met Ça­ğa­tay Bu­min ise "Ba­şa­rı Bel­ge­si" al­ma­ya hak ka­zan­dı. De­re­ce­ye gi­ren re­sim­ler, Fi­nans­bank Ge­nel Mü­dür­lük Bi­na­sı'nda bir ay bo­yun­ca ser­gi­le­ne­cek. Ya­rış­ma­nın bi­rin­ci­si lap-top, ikin­ci­si play-sta­ti­on, üçün­cü­sü I-pod to­uch ile ödül­len­di­ril­di. KISA KISA ÖĞ­REN­Cİ­LER­DEN YE­ŞİL SE­FER­BER­LİK * Bur­sa'da il­köğ­re­tim ve li­se öğ­ren­ci­le­ri, Bur­sa Çev­re Ko­ru­ma Der­ne­ği ile Gür­su Be­le­di­ye­si'nin or­tak­la­şa dü­zen­le­di­ği kam­pan­ya çer­çe­ve­sin­de 2 bin 500 adet fi­dan dik­ti. Gür­su'ya bağ­lı Dış­ka­ya kö­yü mev­ki­in­de­ki tö­ren­de ko­nu­şan Bur­sa Çev­re Ko­ru­ma Der­ne­ği Baş­ka­nı Ali Sa­it Ün­sal, "İn­san­lar ço­cu­ğu­nu bü­yü­tür, bes­ler, ye­tiş­ti­rir. Biz de ağaç­la­rı ay­nı şe­kil­de gö­rü­yo­ruz" de­di. BU DA NE BÖY­LE! * Bi­lim adam­la­rı, ka­nat açık­lı­ğı bir oto­mo­bil bo­yu­na ula­şan bir uçan sü­rün­gen tü­rü­nü keş­fet­ti­ler. Bir sü­re ön­ce Bre­zil­ya'da bu­lu­nan ka­fa­ta­sı fo­si­li­ni in­ce­le­yen Port­smoth Üni­ver­si­te­si'nden Mark Wit­ton, bu­nun ye­ni bir pte­ro­zor cin­si ve tü­rü­nün şim­di­ye dek bu­lu­nan en bü­yü­ğü ol­du­ğu­nu be­lir­le­di. 115 mil­yon yıl ön­ce Bre­zil­ya se­ma­la­rın­da uçan bu ya­ra­tı­ğa "Göl Gez­gi­ni" adı ve­ril­di. HİD­RO­JEN­Lİ TEK­NE HA­YA­Lİ * İs­tan­bul Tek­nik Üni­ver­si­te­sin­den Mu­rat Gür­han, Tuğ­rul­han Ateş, Bu­rak Gül­se­ren, Em­re Te­ke­li, Ece Ül­gen ve Meh­met Akif Cey­lan, Tür­ki­ye'de hid­ro­jen ener­ji­li ya­kıt pi­li sis­te­mi ile ha­re­ket ede­cek "İs­tik­lal" ad­lı ilk tek­ne­nin ya­pı­mı için pro­je ha­zır­la­dı. Ya­pım aşa­ma­sı­na ge­li­nen tek­ne ile Üs­kü­dür-Be­şik­taş ara­sın­da se­fer ya­pı­la­cak. SİZDEN GELENLER Keş­ke her şey si­zin za­ma­nı­nız­da­ki gi­bi ol­sa Serdar Gökalp Mer­ha­ba Ediz Abi na­sıl­sı­nız, ben sı­kı bir hay­ra­nı­nı­zım. Si­zi çok se­vi­yo­rum. Ay­nı za­man­da ta­bi­atı da se­ven bir in­sa­nım. Gü­nü­müz­de her şe­yi tü­ke­ten top­lum ola­rak ya­şı­yo­ruz Ediz Abi. Keş­ke her şey si­zin za­ma­nı­nız­da­ki gi­bi ol­sa; ger­çek aşk­lar, da­ha te­miz bir dün­ya... Ni­ye böy­le, bu in­san­la­rı bir tür­lü an­la­mı­yo­rum Ediz Abi. Gü­nü­müz­de du­yar­lı in­san ne­re­dey­se yok de­ne­cek ka­dar az. Al­man­ya'da ta­bi­at düş­man­la­rı­na ağır ce­za­lar ve­ri­li­yor. Ben­ce bi­zim ül­ke­miz­de de uy­gu­lan­sa iyi olur. Ça­lış­ma­la­rı­nı­zı yü­rek­ten kut­lu­yo­rum, say­gı­la­rı­mı su­na­rım.... ­Kuş­lar, yı­lan­lar ve bör­tü bö­cek a­dı­na im­dat! Ergün Bey / ESKİŞEHİR Ha­ya­tı­mı çev­re­ye, kül­tü­rel var­lık­la­rı­mı­zın ko­run­ma­sı­na ada­dım. Es­ki­şe­hir'in Sivri­hi­sar il­çe­sin­de ka­lan son su­lak alan­la­rı­mız­dan Ba­lık­da­mı yok olu­yor. Ba­lık­da­mı'nın önün­de­ki do­ğal set yı­kıl­dı. Saz­lar ke­sil­di. Şim­di de dev­let bu alan­dan su çe­ke­rek ve­rim­siz ara­zi­le­ri su­la­ya­cak. Yaz kış bu­ra­da ya­şa­yan, ku­luç­ka­ya ya­tan ve ay­rı­ca gö­çen kuş­lar ne ola­cak? Ya saz­lık­la­ra sak­la­nan va­şak gi­bi hay­van­lar, ya ba­lık­lar, ya di­ğer su can­lı­la­rı ne ya­pa­cak? Ben ba­şa­ra­ma­dım! İyi­ce da­ral­tı­lan Ba­lık­da­mı'nda­ki hay­van­lar adı­na, kuş­lar, yı­lan­lar, bör­tü bö­cek adı­na im­dat efen­dim, im­dat! > CE­VAP: De­ğer­li kar­de­şim, Ba­lık­da­mı ile il­gi­li has­sa­si­ye­ti­niz­den do­la­yı si­ze te­şek­kür ede­rim. Bi­lin­di­ği üze­re su­lak alan­lar, bi­yo­lo­jik çe­şit­li­li­ğin en yo­ğun ol­du­ğu çok na­di­de eko­sis­tem­le­rin ba­şın­da gel­mek­te­dir. Özel­lik­le bu alan­la­rı me­kan edin­miş can­lı­lar için hem mü­kem­mel bi­rer ha­yat ala­nı, hem de üre­me me­kan­la­rı ola­rak bü­tün ül­ke­ler­de özen­le ko­run­mak­ta­dır. Ok­si­jen ve be­sin üre­ti­mi gi­bi ener­ji alış­ve­ri­şi­nin en yo­ğun his­se­dil­di­ği su­lak alan­lar­da, ha­ya­tın ge­tir­di­ği mü­kem­mel çe­şit­li­li­ği iz­le­mek müm­kün­dür. An­cak bu sis­tem­ler dış­tan ge­le­bi­le­cek olum­suz dav­ra­nış­la­ra kar­şı son de­re­ce has­sas­tır. Plan­sız aşı­rı su kul­la­nı­mı, kü­re­sel ik­lim de­ği­şik­li­ği so­nu­cu or­ta­ya çı­kan ku­rak­lık­lar, saz­lık­la­rın ya­kıl­ma­sı gi­bi bir­çok ne­ga­tif et­ken bu ta­bi­at gü­zel­lik­le­ri­nin yok ol­ma­sı­na se­bep ol­mak­ta­dır. Çev­re Ba­ka­nı­mız Sa­yın Prof. Dr. Vey­sel Eroğ­lu hem iyi ye­tiş­miş bir bi­lim ada­mı, hem de be­nim ya­ki­nen ta­nı­dı­ğım kıy­met­li bir dost­tur. İna­nı­yo­rum ki, ba­kan­lık­ta­ki kıy­met­li me­sa­i ar­ka­daş­la­rıy­la bir­lik­te Ba­lık­da­mı Su­lak Ala­nı ile il­gi­li ge­le­ce­ğe yö­ne­lik plan ve ça­lış­ma­la­rı ba­şa­rıy­la yü­rü­te­cek­tir. OKUYUCU ŞİİRİ Su ek­mek al­tın gi­bi ­Dün­ya­da dü­zen bit­ti ­He­sap so­ra­cak­la­rı­mız git­ti ­Bu bi­zim ya­şa­dı­ğı­mız ne­sil ­Geç­miş ne­si­le ahh et­ti vahh et­ti ­Su ek­mek al­tın gi­bi ­Kim ye­ner­se o­nun hak­kı ­Dün­ya­da in­san­lık bit­ti ­Yok ar­tık hak a­da­let iş­le­vi > Bu­rak Kır­mı­zı­gül /­ TE­KİR­DAĞ BA­NA YA­ZIN! Her tür­lü so­ru­nu­zu ba­na so­ra­bi­lir­si­niz. "Gü­zel bir dün­ya" için bu say­fa­ya siz de kat­kı­da bu­lu­nun. Hay­di e-ma­il ve mek­tup­la­rı­nı­zı bek­li­yo­rum... Ya­zış­ma Ad­re­si: 29 Ekim Cad­de­si No: 23 34197 Ye­ni­bos­na/İS­TAN­BUL e-ma­il: ediz.hun@tg.com.tr