Ozon tabakasındaki incelmeye DİKKAT!

Can­lı­la­rı, uzay­dan ve gü­neş­ten ge­len zararlı ışın dal­ga­la­rı­nın et­ki­le­rin­den ko­ru­yan ozon ta­ba­ka­sın­da­ki yüz­de 1'lik bir azal­ma, ul­tra­vi­ole ışın­la­rın­da yüz­de 2 ora­nın­da art­ma­ya se­bep olu­yor ve cilt kanserine davetiye çıkarıyor! De­ğer­li okur­lar; bu haf­ta si­ze dün­ya­mı­zı çev­re­le­yen ozon ta­ba­ka­sın­dan söz et­mek is­ti­yo­rum. Ozon, at­mos­fer­de bu­lu­nan çe­şit­li gaz­lar­dan bir ta­ne­si. Üç ok­si­jen ato­mu­na sa­hip (O3). Eğer ne­fes al­dı­ğı­mız ha­va için­de bu­lu­nur­sa kir­le­ti­ci­ler­den sa­yıl­mak­ta. Ama ozon ta­ba­ka­sı at­mos­fer­de, Stra­tos­fer de­di­ği­miz bö­lüm­de yer alı­yor, aşa­ğı yu­ka­rı 15 ile 40'ın­cı ki­lo­met­re­ler ara­sın­da bu­lu­nu­yor. Ozo­nun gö­re­vi çok önem­li, çün­kü bü­tün can­lı­la­rı, uzay­dan ge­len za­rar­lı koz­mik ışın­lar­dan ve gü­neş­ten bi­ze ula­şan mor öte­si (UV=ul­tra­vi­ole) ışın dal­ga­la­rı­nın olum­suz ve kan­ser ya­pı­cı et­ki­le­rin­den ko­ru­yor. UVA ve UVB ola­rak sı­nıf­lan­dı­rı­lan mor öte­si ışın­lar yük­sek ener­ji­ye sa­hip, kı­sa dal­ga boy­lu elek­tro­man­ye­tik dal­ga­lar. Bu ışın­lar can­lı­la­rın hüc­re­le­rin­de­ki or­ga­nik mo­le­kül­le­rin kim­ya­sal zin­cir­le­ri­ni kı­ra­bi­li­yor. İş­te, ozon ta­ba­ka­sı bu ışın­la­rın bir kıs­mı­nı tu­ta­rak, yer­yü­zün­de ha­yat için ge­rek­li ko­ru­ma­yı sağ­lı­yor. SPREY­LER DE­Lİ­YOR Bi­lim adam­la­rı­na gö­re ya­şa­mın oluş­ma­sı, ge­liş­me­si ve de­va­mı için ozon ta­ba­ka­sı­nın mev­cu­di­ye­ti bü­yük önem arz edi­yor. Ya­pı­lan he­sap­lar; ozon ta­ba­ka­sın­da %1'lik bir azal­ma, dün­ya­ya ula­şan UVB ışın­la­rın­da %2 ora­nın­da art­ma­ya se­bep ol­mak­ta. Bu da, de­ri kan­se­ri­ne ya­ka­lan­ma ora­nın­da %4'lük bir ar­tı­şı be­ra­be­rin­de ge­tir­mek­te. Ozon ta­ba­ka­sı­nı teh­li­ke­ye so­kan et­ken­ler ara­sın­da CFC di­ye anı­lan (klo­rof­lo­ro­kar­bon) bi­le­şik­le­ri ön plan­da ge­li­yor. Saç ve de­odo­rant gi­bi sprey te­ne­ke­le­rin­de, buz­do­lap­la­rın­da ve plas­tik kö­pük ya­pı­mın­da kul­la­nı­lan CFC'ler, at­mos­fer kat­man­la­rın­da ya­vaş­ça yük­se­le­rek, gü­neş ışın­la­rı­nın et­ki­siy­le par­ça­la­nıp klor atom­la­rı­na ay­rı­lı­yor. Tek bir klor ato­mu, zin­cir­le­me re­ak­si­yon­la bin­ler­ce ozon mo­le­kü­lü­nü tah­rip edi­yor. 1980'li yıl­la­rın or­ta­sın­da Gü­ney Kut­bu üze­rin­de ozon ta­ba­ka­sın­da %50'ye va­ran bir azal­ma tes­pit edil­di. Her ne ka­dar 1978'de CFC'le­rin baş­lı­ca üre­ti­ci­si olan ABD, sprey­ler­de CFC'yi ya­sak­la­dıy­sa da, bir­kaç yıl son­ra tes­pit edi­len ozon de­li­ği­ne ma­ni olu­na­ma­mış­tı. 1985'de Vi­ya­na'da, 1986'da da Mon­tre­al'de 24 ül­ke­nin im­za­la­dı­ğı bir an­laş­ma ile 2000 yı­lı­na ka­dar dün­ya CFC üre­ti­mi­nin ya­rı ya­rı­ya azal­tıl­ma­sı ka­rar­laş­tı­rıl­dı. TED­BİR­LER LAF­TA KAL­DI An­cak prob­lem he­nüz çö­zül­müş de­ğil, çün­kü klor ve flu­or atom­la­rı­nın Stra­tos­fer'de ozon ta­ba­ka­sı­na ulaş­ma­sı yıl­lar alı­yor. Bu ara­da, CFC'le­rin bir yan­dan da li­mon­luk ga­zı gö­re­vi ya­pa­rak kü­re­sel ısın­ma­ya se­bep ol­duk­la­rı­nı be­lirt­mek ge­re­kir. Evet sev­gi­li okur­lar, do­ğa­nın ola­ğanüs­tü dön­gü­sü, ya­şa­mın ve üre­ti­min baş­lı­ca kay­na­ğı­nı teş­kil et­mek­te­dir. Ge­lin hep bir­lik­te onu ko­ru­ya­lım... Haf­ta­ya siz­ler­le tek­rar bu­lu­şa­bil­mek ümi­diy­le, say­gı ve sev­gi­le­ri­mi su­nu­yo­rum. DÜN­YA­YI BEK­LE­YEN TEH­Lİ­KE Dün­ya Do­ğal Ha­ya­tı Ko­ru­ma Vak­fı'nın (WWF) çev­re kir­li­li­ği­ne dik­ka­ti çek­mek için ha­zır­la­dı­ğı il­ginç afiş­ler teh­li­ke­nin bo­yu­tu­nu bü­tün çıp­laklı­ğıy­la or­ta­ya ko­yu­yor. Dün­ya­nın de­ği­şik ül­ke­le­rin­de ha­zır­la­nan ani­mas­yon ürü­nü bu deh­şet gö­rün­tü­ler, as­lın­da her gün ya­nı ba­şı­mız­da ya­şa­nı­yor. Umur­sa­maz­lı­ğın, bi­linç­siz­li­ğin ve "ba­na ne" an­la­yı­şı­nın hü­küm sür­dü­ğü dün­ya­mı­zın ge­le­ce­ği bü­yük teh­dit al­tın­da! 'Ye­di renk­li göl' yed­d-i emin­de Ba­zı gün ve sa­at­ler­de de­ği­şik renk­le­re bü­rün­dü­ğü için halk ara­sın­da "ye­di renk­li göl" ola­rak da bi­li­nen Is­par­ta'da­ki Eğir­dir Gö­lü, te­miz­le­nip ko­ru­ma al­tı­na alı­nı­yor. Sie­mens Ev Alet­le­ri'nin, WWF-Tür­ki­ye ile ha­zır­la­dı­ğı "Ye­di Renk­li Gö­le Ye­di Renk­li Ha­yat" isim­li pro­jey­le, Eğir­dir Gö­lü ye­ni­den ha­ya­ta dö­ne­cek. Göl­de kir­li­li­ğin azal­tıl­ma­sı, sür­dü­rü­le­bi­lir ba­lık­çı­lı­ğın sağ­lan­ma­sı, eko-tu­riz­min ge­liş­ti­ril­me­si, do­ğa dos­tu ta­rı­mın yay­gın­laş­tı­rıl­ma­sı, çö­züm­de ye­rel or­tak­lık oluş­tu­rul­ma­sı, su­yu kul­la­nan­lar ve yö­ne­ten­ler için eği­tim­ler ve­ril­me­si ve akıl­cı do­ğal kay­nak kul­la­nı­mı­nın sağ­lan­ma­sı­ gi­bi amaç­la­rı bu­lu­nan pro­je ile gö­lün ko­run­ma­sı için önem­li bir adım atı­la­cak. Eğir­dir Gö­lü, Tür­ki­ye'nin en bü­yük ikin­ci iç­me su­yu re­zer­vi­ne sa­hip. SİZDEN GELENLER Er­ge­ne Hav­za­sı ölü­yor! Bu­gün si­ze de­ğer­li iki oku­ru­mu­zun kat­kı­la­rı­nı sun­mak is­ti­yo­rum. Bi­rin­ci oku­ru­muz Sa­yın Er­dinç Top­çu, Trak­ya'nın önem­li Er­ge­ne Hav­za­sı­nın için­de bu­lun­du­ğu prob­lem­le­ri açık bir dil ve bü­tün acı ger­çe­ğiy­le bi­ze yaz­mış. Di­ler­se­niz bir göz ata­lım... Sa­yın ho­cam, Tür­ki­ye Ga­ze­te­niz­de­ki kö­şe­niz çok gü­zel ol­muş... Trak­ya'nın can da­ma­rı bin­ler­ce dö­nüm ara­zi­ye su ta­şı­yan Er­ge­ne Neh­ri bit­miş du­rum­da. 15 yıl ön­ce ba­lık­la­rın ya­şa­dı­ğı ne­hir­de şim­di hiç bir can­lı ya­şa­mı­yor, ya­şa­ya­mı­yor. Son 3-4 yıl­dır saz­lar, ka­mış­lar bi­le ku­ru­du. Er­ge­ne Hav­za­sı, 3 met­re top­rak ka­lın­lı­ğı ile dün­ya­nın top­rak ör­tü­sü en ka­lın ve en ve­rim­li ara­zi­le­rin­den bi­ri. Bir dün­ya mi­ra­sı, an­cak ge­lin gö­rün ki akan ze­hir her şeh­ri mah­ve­di­yor. Hat­ta mah­vet­ti bi­le. Çer­kez­köy ve Çor­lu ci­va­rın­da bu­lu­nan yak­la­şık 1000 sa­na­yi ku­ru­lu­şu bü­tün atı­ğı­nı bu­ra­ya akı­tı­yor. Er­ge­ne Neh­ri hav­za­sı Dün­ya Sağ­lık Ör­gü­tü'nün (WHO) en önem­li 10 çev­re fe­la­ke­ti lis­te­sin­de. Sa­yın Top­çu, ma­ili­ni­ze te­şek­kür edi­yo­rum. Ya­zı­nız­da de­ğin­di­ği­niz Er­ge­ne Hav­za­sı­nın bu­gün­kü du­ru­mu ha­ki­ka­ten iç­ler acı­sı. Mec­lis'te Çev­re Ko­mis­yo­nu Baş­ka­nı ola­rak ben, o za­man­ki Çev­re Ba­ka­nı Sa­yın Fev­zi Ay­te­kin'le bir­lik­te hav­za­nın re­ha­bi­li­tas­yo­nu ile il­gi­li ça­lış­ma­lar yap­mak­ta iken, se­çim­ler se­be­biy­le pro­je­le­ri ta­mam­la­ma im­ka­nı bu­la­ma­dık. An­cak,Trak­ya'nın bir za­man­lar en ve­rim­li böl­ge­si olan Er­ge­ne Hav­zası­nın bir an ev­vel ele alı­nıp, ye­ni­den do­ğa­ya ka­zan­dı­rıl­ma­sı ge­re­ki­yor. Bu ko­nu­da Hü­kü­met yet­ki­li­le­ri­nin has­sa­si­ye­ti­ni bek­li­yo­ruz. Çev­re prob­lem­le­ri­ne se­be­bi­yet ve­ren dav­ra­nış­la­ra kar­şı, ar­tık he­pi­miz in­san­lık adı­na or­tak tav­rı­mı­zı be­lir­le­me­li­yiz. Ba­şa­rı­lı ola­ca­ğı­mı­za yü­rek­ten ina­nı­yo­rum. Unut­ma­ya­lım ki, gü­nü­müz­de eko­no­mik bü­yü­me­nin çev­re ma­li­ye­ti, üre­tim­den el­de edi­len ka­zanç­tan çok da­ha yük­sek­tir. Ko­nuy­la il­gi­li gös­ter­di­ği­niz has­sa­si­ye­te te­şek­kür edi­yor, ba­şa­rı di­lek­le­rim­le say­gı ve sev­gi­le­ri­mi su­nu­yo­rum. Ta­bi­at düş­ma­nı metaller İkin­ci ola­rak, Sa­yın Dr. Si­nan Gen­cer'in, ha­ya­tı­mız­da bü­yük prob­lem­ler oluş­tu­ran "ağır me­tal­ler"in can­lı or­ga­niz­ma­la­ra yap­tı­ğı za­rar­la­rı an­la­tan ya­zı­sı­nı ak­ta­rı­yo­rum. Say­fa ni­za­mı açı­sın­dan kı­sal­tıl­mış ol­du, siz­den özür di­li­yo­rum. Her iki oku­ru­mu­za da iç­ten te­şek­kür­le­ri­mi su­nu­yo­rum. Çev­re kir­li­li­ği ge­çi­ci ve­ya sü­rek­li bir bi­çim­de can­lı­la­ra za­rar ve­ren gaz, sı­vı ve ka­tı mad­de­ler ile rad­yas­yo­nun; ci­sim, sis­tem ve çev­re­de mey­da­na ge­tir­di­ği olum­suz de­ği­şim­ler­dir. Çev­re kir­li­ği­ne se­bep olan ve git­tik­çe da­ha bü­yük bo­yut­lar­da teh­li­ke oluş­tu­ran et­men­le­rin ba­şın­da ağır me­tal­ler gel­mek­te­dir. Hız­lı şe­hir­leş­me, en­düs­tri­leş­me, güb­re­le­me ve pes­ti­sit kul­la­nı­mı, top­rak ve su kay­nak­la­rın­da tok­sik me­tal kir­li­li­ği ile so­nuç­lan­mak­ta­dır. Önem­li bir kir­le­ti­ci gru­bu oluş­tur­duk­la­rı bi­li­nen ağır me­tal­le­rin; tok­sik ve kan­se­ro­jen et­ki­le­ri ol­du­ğu gi­bi, can­lı or­ga­niz­ma­lar­da bi­rik­me­si de söz ko­nu­su­dur. Ağır me­tal­ler bi­yo­lo­jik dön­gü için­de en önem­li za­rar­la­rı­nı bit­ki­ler­de mey­da­na ge­tir­mek­te­dir. Ge­nel­de ağır me­tal­le­rin çev­re açı­sın­dan oluş­tur­du­ğu prob­lem­ler; in­san, hay­van ve bit­ki sağ­lı­ğı ile su eko­sis­tem­le­ri üze­rin­de­ki et­ki­le­ri açı­sın­dan önem­li ol­mak­ta­dır. Kad­mi­yum: Plas­tik en­düs­tri­sin­de yay­gın ola­rak kul­la­nı­lan kad­mi­yum ele­men­ti bu­nun dı­şın­da bo­ya sa­na­yi­sin­de, mo­tor yağ­la­rın­da ve ta­şıt las­tik­le­rin­de bu­lu­nur. Ci­va (Hg): Ci­va me­ta­li­nin keş­fi tam ola­rak bi­lin­me­mek­te­dir. Bi­li­nen en önem­li mi­ne­ra­li Zen­cef­re (HgS)'dir. Ci­va çok uçu­cu bir ele­ment ol­du­ğun­dan oda sı­cak­lı­ğın­da ko­lay­ca bu­har­la­şır. Ze­hir­li bir ele­ment ol­du­ğu için sı­cak­lık art­tık­ça bu­har­laş­ma hı­zı ar­ta­ca­ğı için teh­li­ke bo­yu­tu da ar­tar. Sa­yın Gen­cer'in çok de­ğer­li bil­gi­le­ri­ne biz de na­çi­za­ne ba­zı ila­ve­ler ya­pa­bi­li­riz... Ağır me­tal­ler gru­bun­da (İnor­ga­nik Me­tal­ler) be­lirt­miş ol­du­ğu­nuz Kad­mi­um ve Cı­va'nın ya­nın­da Kur­şu­nun da (Pb) öne­mi­ni ka­bul et­me­miz ge­re­ki­yor. Bil­has­sa su­cul or­tam­lar­da bu üç­lü or­ga­niz­ma­lar­da bü­yük ha­sa­ra yol açı­yor. Sö­zü­nü et­ti­ği­niz Mİ­Nİ­MA­TA Ka­tas­tro­fu bi­lin­di­ği üze­re 1950'li yıl­lar­da Ja­pon­ya'nın ay­nı ad­lı bir kör­fe­zin­de vu­ku bul­muş çok önem­li bir çev­re kir­li­li­ği­dir. Bir fab­ri­ka­dan çı­kan me­ti­li­zos­ya­nat (me­til­li cı­va) içe­ren atık de­ni­ze ka­rış­mış, ön­ce ba­lık­lar ze­hir­len­miş, da­ha son­ra­la­rı bu ba­lık­la­rı yi­yen kuş ve ke­di­ler öl­müş ve ni­ha­yet ba­lık­la­rı tü­ke­ten yö­re sa­kin­le­rin­de ön­ce kıs­mi felç ve so­nun­da da bü­yük can ka­yıp­la­rı­na yol aç­mış­tır. DİRENÇ Tahsin Şentürk / İSTANBUL Ya­kım­dan, yı­kım­dan ba­şı­nı ala­ma­yan or­man Ka­ya­ya tu­tu­nan ağaç Bi­ze rağ­men... Çö­lün avu­cun­da­ki bon­cuk göl, Ye­şe­ren ot, açan çi­çek, uçan kuş, Bi­ze rağ­men... Bir­bi­ri­nin tak­vi­mi­ni ih­lal eden İpin ucu­nu ka­çı­ran mev­sim­ler Bi­ze rağ­men... Eroz­yon kan­se­ri­nin pen­çe­sin­de­ki top­rak A/4'ten fark­sız ye­şil alan Tı­sır­da­yan çeş­me Azın­lı­ğa dü­şen ok­si­jen Bi­ze rağ­men... Biz... Bi­ze rağ­men... KISA KISA İTÜ'DEN YEŞİL YARIŞMA İTÜ İş­let­me Mü­hen­dis­li­ği Ku­lü­bü, 11-14 Mart 2009 ta­rih­le­ri ara­sın­da bu yıl 10.'su­nu dü­zen­le­ye­ce­ği "Yö­ne­tim Bi­lim­le­ri Kon­gre­si" kap­sa­mın­da bü­tün li­sans ve yük­sek li­sans öğ­ren­ci­le­ri­nin ka­tı­la­bi­le­ce­ği bir pro­je ya­rış­ma­sı ya­pa­cak. "Ye­şil­le­nen De­ği­şim, Ye­ni­le­şim" slo­ga­nıy­la ya­pı­lan ya­rış­ma­ya ye­şil ino­vas­yon (çev­re dos­tu ye­ni­le­şim) ko­nu­lu pro­je­ler ka­bul edi­le­cek. Ay­rın­tı­lı bil­gi­ye www.ybk.org.tr si­te­sin­den ula­şı­la­bi­lir. ÇEVRE FİLMLERİ FESTİVALİ BAŞLIYOR "Sür­dü­rü­le­bi­lir Ya­şam Ko­lek­ti­fi" ta­ra­fın­dan bu yıl bi­rin­ci­si dü­zen­le­nen "Sür­dü­rü­le­bi­lir Ya­şam Film Fes­ti­va­li", ya­rın İs­tan­bul İtal­yan Kül­tür Mer­ke­zi'nde baş­lı­yor. 3 gün sü­re­cek et­kin­lik­te her gün 10:00-22:00 ara­sın­da çev­re ko­nu­lu yer­li ve ya­ban­cı top­lam 25 bel­ge­sel ve ani­mas­yon film or­iji­nal dil­le­rin­de Türk­çe alt­ya­zı ile iz­le­ne­bi­le­cek. Fes­ti­va­le gi­riş üc­ret­siz ola­cak. ZONGULDAK ARITMA TESİSİNE KAVUŞTU Zon­gul­dak'ta 20 yıl­dır ka­tı atık sa­ha­sı ola­rak kul­la­nı­lan ve sa­hil ke­na­rın­da bu­lun­du­ğu için ev­sel ve tıb­bi atık­la­rın de­ni­ze ka­rış­tı­ğı ala­nın kal­dı­rıl­ma­sı­na yö­ne­lik ça­lış­ma­lar­da son aşa­ma­ya ge­lin­di. Çöp­ler, gün­de 120 ton atık dö­kü­len ve de­niz­de kir­li­li­ğe yol açan "vah­şi de­po­la­ma'' ala­nı ye­ri­ne, ber­ta­raf et­me te­si­si­ne atıl­ma­ya baş­lan­dı. Koz­lu bel­de­sin­de ya­pı­lan te­sis­ten böl­ge­de­ki 32 be­le­di­ye ço­ğu­nun atık­la­rı nak­le­dil­me­ye baş­lan­dı. Tür­ki­ye İs­ta­tis­tik Ku­ru­mu'nun 2006 ra­kam­la­rı­na gö­re Tür­ki­ye'de 3 bin 225 be­le­di­ye bu­lun­du­ğu­nu ve bun­la­rın sa­de­ce 184'ün­de atık­su arıt­ma te­si­si bu­lun­du­ğu­nu bi­li­yor mu­su­nuz? TE­ŞEK­KÜR... Sev­gi­li okur­lar, ön­ce­lik­le,Ye­şil Say­fa'mı­zın ha­ya­ta ge­çi­ril­di­ği ilk gün­den iti­ba­ren, bu­gü­ne dek ge­çen sü­reç­te say­fa­mı­za gös­ter­di­ği­niz il­gi ve des­te­ğe, gön­der­di­ği­niz mek­tup ve ma­il­le­re gö­nül­den şük­ran­la­rı­mı ifa­de et­mek is­te­rim. Biz­le­ri ay­rı­ca mut­lu eden di­ğer bir hu­sus da, kal­kın­mış bir­çok ül­ke­de mev­cut bu­lu­nan "çev­re ko­ru­ma" ko­nu­sun­da­ki top­lum­sal şuu­run ar­tık eş­siz do­ğal zen­gin­lik­le­re sa­hip ül­ke­miz­de de her ge­çen gün ge­li­şi­yor ol­ma­sı­dır. Mü­sa­ade eder­se­niz; bu tarz­da bi­lim­sel bir say­fa­nın fi­kir ba­ba­lı­ğı­nı yap­mış olan ve her haf­ta bü­yük bir ti­tiz­lik için­de say­fa­nın ha­zır­lan­ma­sın­da eme­ği ge­çen me­sai ar­ka­daş­la­rı­ma hu­zur­la­rı­nız­da pek çok te­şek­kür ede­rim. BA­NA YA­ZIN! Her tür­lü so­ru­nu­zu ba­na so­ra­bi­lir­si­niz. "Gü­zel bir dün­ya" için bu say­fa­ya siz de kat­kı­da bu­lu­nun. Hay­di e-ma­il ve mek­tup­la­rı­nı­zı bek­li­yo­rum... Ya­zış­ma Ad­re­si: 29 Ekim Cad­de­si No: 23 34197 Ye­ni­bos­na/İS­TAN­BUL e-ma­il: ediz.hun@tg.com.tr