Baharın kucaklanması: Nevruz, Maslenitsa, Çunjie

Havaya, suya ve en son toprağa düşen cemreler baharın temsilcisi. Bahar, her halk için ayrı bir önem taşır. Doğanın, canlıların ve renklerin yeniden doğuşu, yeniden canlanmasıdır. Kışın uğurlanması, baharın karşılanmasıdır. Kötülüğün yok olması, iyiliğin kucaklanmasıdır. Her halk ayrı adlarla, ayrı geleneklerle, canlı renklerle, yemeklerle, şenliklerle, barışmalarla baharın gelişini kutlar. Bahar bayramının adı Sibirya'da, Altay'da Caga'dır. Çin'de Çunjie'dir. Vietnam'da Tet'dir. Hıristiyanlarda Paskalya'dır. Yahudilerde Pesah'dır (Fısıh, Hamursuz Bayram). Ermenilerde Terendez'dir (Diaruntaraç). Hindistan'da baharda açan çiçeklerden yapılan renkli tozlar ile kutlanan renk bayramı Holi'dir. Pakistan'da uçurtma bayramıdır. Balkanlarda Letnik'dir. Rusya Federasyonu'nda Maslenitsa'dır. Anadolu'da Hıdırellez'dir. Romanlarda Kakava şenlikleridir. Afganistan, Orta Asya, Güney Kafkasya, İran ve Anadolu'da Nevruz'dur.

Geçen hafta Rusya Federasyonu'nda Maslenitsa bayramıydı. Maslenitsa, kışın bitmesi ve baharın gelmesi demektir. Hıristiyanlık öncesinde Rusya'da bu bayram yeni yılın başlangıcı olarak kutlanırdı. Slavların inançlarına göre yeni yıla nasıl başlanırsa bütün yıl öyle geçer. Bu nedenle yeni yıla güzel bir başlangıç yapabilmek için Maslenitsa bir hafta boyunca çeşitli etkinlikler ve kitlesel kutlamalarla kutlanır. Hıristiyanlık döneminde Maslenitsa, Paskalya takvimine göre belirlenmeye başlanmıştır. Günümüzde Maslenitsa, bu yıl 5 Mayıs'ta olan Paskalya'ya kadar sürecek olan Büyük Oruç'a hazırlık dönemidir. Maslenitsa bu yıl geç başlamıştır. Gecikmesi, Paskalya tarihine bağlandı. Paskalya hem ay, hem de güneş takvimine bağlı olduğu için tarihi her yıl değişiyor. Hesaplanması için özel bir sistem uygulanıyor. Paskalya öncesinde yedi hafta boyunca Büyük Oruç sürüyor. Büyük Oruç arifesindeki hafta Maslenitsa haftası olarak kutlanıyor. Böylece Paskalya tarihine bağlı olarak Maslenitsa tarihi de değişiyor. Rusya'da Maslinitsa kutlamaları uzun bir süre yapılmamış. 2002'de Moskova Belediye Başkanı Yuri Lujkov tarafından uzun bir aradan sonra kutlanmış. 2005'de Rusya Federasyonu'nda resmen kutlanmaya başlanmış.

Maslenitsa haftasında güneş şeklinde krepler yapılır ve ikram edilir. Blini (krep) güneşin sembolüdür. Yuvarlak, altın renginde ve güneş kadar sıcak. Bu nedenle bahara karşılayan en özel yiyecek blinidir. Bliniler tereyağı, smetana, havyar, mantar ya da balık ile servis edilir. Büyük Oruç'da yenmesi yasaklanan süt ürünleri, et, yumurta, balık gibi yiyecekler son kez bu hafta süresince tüketilir.

Maslenitsa'nın her günü ayrı ad taşır. Her günün belli bir töreni vardır. Maslenitsa'nın birinci günü pazartesidir. Hoş geldin törenleri ile başlar. İkinci günü gençlerindir. Üçüncü günü çocuklarındır. Dördüncü gün eğlencelerin düzenlendiği geniş perşembedir. Beşinci gün, kayınvalideler günüdür. Altıncı gün, genç kızlar ve gelinler günüdür. Yedinci ve Maslenitsa'nın son günü, Maslenitsa'nın uğurlanması, kışın sembolü olan korkulukların ateşe verilmesi, özür dileme ve affetme günüdür. Korkulukların külleri o yıl bereketli olsun ve bol ürün alınsın diye tarlalara serpilir. Bunun o yıla bereket getireceğine inanılır. Onların inançlarına göre kutlamaların son gününün ardından temiz ve günahlardan arınmış bir şekilde Ortodoksların en büyük orucu başlar. Orucun amacı ise vücudun tamamen arınması ve temizlenmesidir. Maslenitsa, Rus deyimlerinde de geçer. Ruslar, "İlk krep güzel çıkmaz" derler. Yani, bir işi başarmak için bıkıp usanmadan çabalamak gerekir. Bunun en yakın Türkçe karşılığı ise "Hayırlı işler zor başlar"dır. Ruslar, "Kedi için her zaman Maslenitsa devam etmez" de derler. Yani, eğlenceli, keyifli ve mutlu yaşam ömür boyu sürmez. Bir gün zor zamanlar da başlayabilir.

Maslenitsa, bir anlamda Nevruz'un Rusçası gibidir. Maslenitsa sadece bir örnek. Sibirya'ya, Çin'e, Vietnam'a, Hindistan'a, Orta Asya'ya, Kafkasya'ya da bakalım. Bütün bu coğrafyalarda baharın karşılanması için yapılan bayramların anlamları aynıdır. Barışma, affetme, kucaklaşma, sevinç ve kötülüklerden arınmaktır. Akraba ve yakınları ziyaret etmek, özür dilemek, misafirleri ağırlamak, eğlenmek ve sevinmektir.

Bu hafta İran'da, Azerbaycan'da, Orta Asya'da Nevruz haftası. Nevruz tatili nedeniyle İstanbul'da bütün oteller dolu. Görüldüğü gibi ne bahar ne de Nevruz Kürt milliyetçiliğinin tekelinde tutulamaz. Ancak bahar, bütün bu güzelliklere kavuşmak ve geleceğin sevgiyle kucaklamasını sağlamak ise Nevruz'u daha medeni kutlamayı başaramaz mıyız? Takım elbiselilerin ateşten atlaması ve lastik yakmalar arasında sıkışmaktan kurtulamaz mıyız?

Nevruz'u bayram tadında ve coşkusunda kutlamalıyız.