Kübizmin mimarı Pablo Picasso

Picasso, Paris Mont Martre da "Bateau 'Lavoir" (çamaşır teknesi) adını verdiği atölyesinde çalışırken yazarları, eleştirmenleri de ağırlar, oturup iki lafın belini kırarlar. Akademisyenler onun tatlı hatırına "kübizmin analitiği" üzerine kafa yorar, "çözümleme dönemi" üzerine kalem oynatırlar. Güya kübist ressam bir figür ya da portrede mekâna bağlı kalmadan ve sadece tonlamalarla üçüncü boyutu yakalar. Derken "kübizmin sentetiği"ni tırmalar, gazete yırtıklarıyla, sigara yanıklarıyla, cam kesikleriyle yapılan abuk çalışmalarla cismin resimle alâkasını koparırlar. Onlara sorarsanız "tam bağımsızlığa" ulaşırlar. Guernica 1937 yılında Franco, Almanların yardımıyla Guernica kasabasını bombalar. Picasso felaket üzülür, alır eline fırçasını sağa sola parçalanmış organlar yağdırmaya başlar. Haykıran, bağıran, ağlayan kadınlar, mızraklanmış adamlar, kırık kılıçlar, atlar, boğalar, kuşlar, kaçanlar, kovalayanlar, lamba tutanlar... Vücut oranları abartılıdır ve figürleri üst üste kondurmaktan kaçınmaz. Sadece siyah, beyaz ve gri renkler kullanır, havasız, mekansız, ışıksız bir çalışmayla savaşın umutsuz tarafını yansıtmaya bakar. Faşistler bunu "yozlaşmış", sosyalistler ise "anti-sosyal" bulurlar. Hayır siz Alman orduları Paris'e girince Gestapo'nun teki gelip sorar: Bunu siz mi yaptınız? Üstad "hayır siz" der ve golünü atar. Halbuki şimdi ne çok "Guernica" var. Gazzeler, Felluceler, Bağdatlar... Yine İspanya iç savaşını anlatan "Ağlayan Kadın" da (1937) katledilenler için gözyaşı döken bir ana vardır. Picasso, teyzenin yüzünü çarpıtır, gözlerini öne, burnunu yana takar. Naziler bunu hiç beğenmez, çöpe atarlar. Çocuk kalır Pablo'ya sorarsanız bunlar fevkalade buluşlardır. Hatta "benim arayışlarımdan söz ediyorlar, ben aramam ki... Bulurum" der, bu konuda mütevazı olamaz. Picasso'ya göre yalınlık esastır, adam bilerek ve isteyerek çocuk kalmaya bakar. Nitekim "sekiz yaşındayken Rubens gibi resim yapabiliyordum; halen sekiz yaşında bir çocuk gibi resim yapabilmeye uğraşıyorum" demekten kaçınmaz. "Bütün çocuklar sanatçıdır, zor olan büyüyünce de öyle kalabilmektir" diyen Picasso hayatı boyunca tıfıl kalır, büyüdüğünü anlayınca da yaşayamaz. Deklanşörle raks Ünlü ressam fotoğrafa çok meraklıdır, zaten mavi ve pembe dönem resimlerini, siyah beyaz fotoğraf mantığı ile yapar. Ancak makine gibi perspektife uymaz. Bazen üç fotoğrafı ve altı tabloyu üst üste basar, optik bir titreşim arar. Picasso şekilleri bilerek ezer, tablosuna adeta "figüratif dipnotlar" yazar. Tuvalsız fırçasız çalıştığı günlerde kendini objektifin gücüne bırakır. Kadrajın geometrisiyle hayal ormanında tuzaklar kurar. Lekeler, çizgiler karmakarışıktır, herkes kafasına göre okur, ki o dahi bunu arzular. Şimdi bunlarda ne var diyeceksiniz? İnanın Kenan Evren kralını yapar. Yorulmadan Öyle ya da böyle Picasso velud bir ressamdır. 13.500 resim, 34 bin kitap resmi, 100 bin baskı, 300 heykel ve birçok seramik üretir, Guinness rekorunu kırar. Eh, bu arada eserlerinin toplam değeri milyar dolarları aşar. "Çalıştığımda rahatlıyor ve dinleniyorum. Beni asıl yoran şey hiçbir şey yapmamak ya da gelen anlayışsız misafirleri ağırlamak" diye dert yanar. "Sanat nedir" diye soranlara iki kelimeyle cevap verir: Yoğun yaşamak! Sevgililerinden Françoise Gilot, saatler boyunca, kıpırdamadan çalışan Picasso'ya sorar "Bu kadar ayakta kalmak sizi yormuyor mu?" -Hayır. Ben çalışırken bedenimi kapının dışında bırakırım, tıpkı Müslümanların camiye girmeden ayakkabılarını çıkarması gibi. Picasso'nun Madoura de Vallauris'deki çömlek atölyesinde Türk ressam Abidin Dino'dan seramik dersleri aldığını biliyoruz, yine Ara Güler'e poz vermekten kaçmaz. Abidin Dino'ya "seramik çalışmalarımı pazarda satmak hoşuma gidiyor" der, "bunları ucuza alıp, altın fiyatına satacak olan uyanıkların mevcudiyetini bilsem dahi hoşuma gidiyor." "Halka daha yakın olmak için" seramiğe yönelir ve harcadığı zamana asla pişman olmaz. 3 ay 300 eskiz Bir zengin Picasso'dan "horoz resmi" ister. Picasso bu resim için üç ay süre talep eder. Üç ay sonra elinde boş bir kağıtla gelir ve şipşak bir horoz resmi karalar. Adam şaşırır ve kızar: "Madem bu resmi on saniyede bitirecektin, benden niye 3 ay mühlet istedin?" Picasso çantasından yüzlerce horoz eskizi çıkarıp önüne atar. "Bu resim 3 aylık bir çalışmanın ürünüdür" der, "terlemeden olmaz!" 40 yıl artı on saniye Yine lokantada yemek yerken adamın biri gelip tebelleş olur. Şu peçeteye bir şeyler karalayabilir misiniz" diye sorar. Birkaç kıvrak çizgi. "Buyrun borcunuz şu kadar!" - Ama bu sadece on saniyenizi aldı. - Evet ama on saniyede resim yapabilmek de kırk yılımı aldı!..