Çanakkale Savaşlarındaki kayıplarımız nedir?

2005 yılının, 1915'te yapılan Çanakkale Deniz ve Kara Savaşlarının, 90. yıl dönümü olması ve özellikle 18 Mart 1915'te Çanakkale Deniz Savaşında kazandığımız zafer dolayısı ile yayınlanan yazılarda ve yapılan bazı konuşmalarda, Çanakkale'deki şehit sayımızın sürekli olarak yanlış yazıldığı ya da yanlış dile getirildiği noktasından hareket eden Prof. Dr. Toktamış Ateş'in bir süre önce yayınladığı makaleye 'Yalana sığınmak ya da yalanla avunmak' başlığını koyduğunu görüyoruz. Öğrenciliğinden beri tandığımı Prof. Dr. Toktamış Ateş makalesinde; "Bu konuda yazılan veya dile getirilen rakam 250-270 bin arasında değişiyor. Oysa ki Çanakkale'deki şehidimizin sayısı 60 bin civarında" olduğunu söyledikten sonra, sözlerine şöyle devam ediyor: "Herhalde 'birileri' şehit sayımızı artırınca Çanakkale Zaferi daha değerli oluyor sanıyor." Çanakkale'deki kayıplarımızın sayısı konusuna girmeden önce, değinmek istediğim nokta şudur: 1915'te Çanakkale'de destanlar yazılırken, ordular da eriyor, düşmanın karşısına dikilme zarureti ile eksilenlerin yerleri en yakın çevreden getirilen "Gönüllülerle" dolduruluyordu. Bunlar, askere alınma yaşının da altında bulunan gençlerdi. Geldiler ve çok kısa bir talimden sonra cepheye gönderilip, isimsiz kahramanlar olarak eriyip gittiler. Bunların askerlik kayıtları İstanbul'da Harbiye Nezaretine ulaşamadığı için şehit veya kayıp listesine de giremediler. Doğrusu istenirse, Yunan işgali üzerine, işgal altında kalan bölgelerde, askerlik şubesi kayıtları, düşman eline geçmesin diye imha edildiğinden, Çanakkale'de kaybettiğimiz insanlarımızın sayılarını hiçbir zaman kesin olarak öğrenmek mümkün değildir. Diğer taraftan devletin 1916'da verdiği resmi rakamlarda, şehit ve kayıp sayısının, halk korkmasın diye, az gösetirildiği de bilinmektedir. Fakat ben, Prof. Ateş'in 'Yalan' olarak nitelediği durumun 'Şehit' ve 'Kayıp' rakamlarının birbirleriyle karıştırılmasından kaynaklandığını ve bu itibarla 'Yalan' değil olsa olsa, yapılan bir 'Yanlış' olduğunu düşünüyorum. Nitekim, Şevket Süreyya Aydemir, 'Enver Paşa' adlı eserinin üçüncü cildinde şehit sayısını 55.177 kişi olarak verirken, bu rakama, yaralı, hastalıktan ölüm veya geriye sevk dolayısıyla yapılan eklemelerden dolayı toplam kayıp sayısını 251.359 kişi olarak vermekterdir. Diğer taraftan, Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Başkanlığı kayıtlarına göre de, Çanakkale'deki kayıplarımızın sayısı 213.882'dir. İngiliz ve Fransızların Gelibolu Savaşları için, gerek kendi ülkelerinden gerekse sömürge ve dominyonlardan resmi raporlara göre Gelibolu'ya gelen İngiliz kuvvetlerinin sayısının 410 bin, Fransız kuvvetlerinin sayısının ise 79 bin olduğunu ve müttefik kayıpların 265 bine ulaştığını Robert Rhoden'in 'Gelibolu Harekâtı' adlı eserinden öğreniyor, Çanakkale Savaşlarında savaşan Türk asker sayısı hakkındaki tahminlerin ise 500 bin ile 700 bin arasında değiştiğini görüyoruz.