Cumhuriyetin ikinci adamı: İnönü

Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğinde kurulan ve bu yıl 80. yıldönümünü kutladığımız Cumhuriyetin "Rakipsiz" İkinci Adamının, yazar Şevket Süreyya Aydemir'in eserinin adına uygun olarak, İsmet İnönü olduğuna kuşku yoktur. 1884'te Mustafa İsmet olarak doğan İnönü, Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarını kazandıktan sonra "İsmet Paşa", 21 Haziran 1934'te kabul edilen Soyadı Kanunundan sonra da "İsmet İnönü" olmuştur. Mustafa Kemal, Mustafa İsmet'i Diyarbakır'da komutanıyken tanımış, hakkında yazdığı sicilinde "Orduda ve ülkede önemli yurt görevlerinde, kendisinden büyük hizmetler beklenebileceğini" vurgulamıştır. Mondros Mütarekesi'nin kasvetli günlerinde Milli Mücadeleyi plânlayan Mustafa Kemal'in İstanbul'daki yakın arkadaşlarından biri olan Albay İsmet, İstiklal Savaşı'nın ancak düzenli bir ordu ile başarılabileceği inancı ile "Çete Yönetimi"ne karşı çıkmış, 30 Ağustos 1922 zaferi üzerine imzalanan Mudanya Mütarekesi ve onu takiben Lozan Barış Görüşmeleri'nde Atatürk'ün çizdiği bağımsızlığa dayalı Türk Dış Politikası'nın sadık ve başarılı uygulayıcısı olmuştur. Daha sonra İsmet Paşayı, Ankara'nın başkent yapılması, Cumhuriyetin ilanı ve Cumhuriyete karşı komplo girişimlerinin boşa çıkarılması Halifeliğin kaldırılması, Şeyh Sait Ayaklanmasının bastırılması, Kadın Hakları ve Medeni Kanun, Kıyafet, Yazı, Dil ve Laiklik Devriminin gerçekleşmesi ile yurdun demiryolları ile döşenmesi ve Türkiye'nin endüstrileşmesi hamlelerinde, hep Atatürk'ün yakınında, evvela Dışişleri Vekili, 1923-1937 yılları arasında ise 14 yıl boyunca Başbakan olarak görüyoruz. Bu hizmetlerinin sonucu olarak İnönü, Atatürk'ün 10 Kasım 1938'de ölümü üzerine Onun "Doğal Halef"i olmuş ve Cumhuriyetimiz herhangi bir kargaşaya düşmeden yoluna devam etmiştir. İnönü'nün, Atatürk'ün "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesi ışığında yurdumuzu İkinci Dünya Savaşı'nın yangınından uzak tuttuğunu biliyoruz. Fakat en büyük hizmetinin, Atatürk'ün asıl amacı olan "Çok Partili Siyasi Rejim"i ülkemizde gerçekleştirmek olduğuna şüphe yoktur. Atatürk'ün en yakın silah ve devrim arkadaşı olan ve 30 yıl önce 25 Aralık 1973'te vefat eden İnönü'nün, yukarıda özetlediğim hizmetleri onun neden Cumhuriyetin Kurucusu Atatürk'ün Anıt Kabrinde yattığını da anlatmağa ve anlamağa yeterlidir. ..... Düzeltme: 20 Aralık 2003 tarihli yazımda Azerbaycan'ın nüfusu, dizgi hatası olarak, 7.8 milyon olacak iken, 78 milyon olarak çıkmıştır. Düzeltir özür dileriz. İ.G.