Haydar Aliyev'in ardından...

Aralıklarla da olsa Azerbaycan'ı, 34 yıl süre ile yönetmekte önemli yeri ve rolü olan Haydar Aliyev (1923-2003)'in ölümü yalnız Azerbaycan ve memleketimizde değil, bütün dünyadaki medyada önemli bir yer alıyor. Bugün 78 milyon nüfuslu ve Türkiye'nin 1/10'undan fazla yüzölçümlü ve zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarına sahip kardeş Azerbaycan'ın, 11. yüzyıldan itibaren Türkler, 1806'dan sonra ise Rusya tarafından yönetildiğini, Sovyet Komünizminin çökmesi ve Sovyetler Birliği'nin yıkılması üzerine 1991 yılında bağımsızlığını ilan ettiğini biliyoruz. 1969'da Azerbaycan Komunist Partisi Genel Sekreterliği'ne getirilen Aliyev, Brejnev döneminde Sovyetler Birliği Başbakan Yardımcılığı'na, daha sonra da Politbüro üyeliğine getirilmiş, ne var ki iktidara Gorbaçov'un gelmesi ile görevlerinden alınmıştır. Sovyet yönetimine karşı 1989'da kurulan "Halk Cephesi"ne karşı 1990 ocağında Sovyet tankları Bakü'ye girip yüzlerce kişiyi öldürüp Komünist Ayaz Muttalibov'u devlet başkanlığına getirir ve "Halk Cephesi"nin önde gelenlerini tutuklarken, bu harekete karşı Aliyev'in Moskova'da basın toplantısı yaptığını biliyoruz. Muttalibov'un protesto hareketleri sonucu istifa etmesi üzerine, ilk defa serbest seçimle Cumhurbaşkanı olan Halk Cephesi Lideri Ebülfez Elçibey'in ise, Suret Hüseyinov'un, ordularını Dağlık Karabağ'dan çekerek, Bakü'ye yöneltmesi üzerine, Haydar Aliyev'i Bakü'ye çağırarak destek istediğini ve Elçibey'in Başkent'ten ayrılması ile, Haydar Aliyev'in Cumhurbaşkanı, özel milis güçleri komutanı olan ve 30 Haziran 1993'te Ebülfez Elçibey'i makamından düşüren Suret Hüseyinov'u ise Başbakan olarak görüyoruz. Yönetimde yaşanan bu kavgalar ve belirsizlik, Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında Ermenilere avantaj sağlamış ve bu dönem boyunca Azerbaycan topraklarının % 20'si Ermenilerin eline geçmiştir. Başbakan Suret Hüseyinov'un, Ekim 1994'te bu defa Aliyev yönetimine karşı giriştiği başarısız darbeden sonra ülkeden kaçtığını, Haydar Aliyev'in ise başkanlık görevini deruhte ettiği 1993 tarihinden itibaren, Azerbaycan'ı "Bağımsız Devletler Topluluğu"na katarak, Rusya'nın desteğini de sağladığını, 1998'de yeniden başkanlığa seçildiğini fakat ciddi kalp ve böbrek rahatsızlıkları dolayısı ile, 15 Ekim 2003 günü yapılan Başkanlık Seçimi adaylığından, oğlu İlham Aliyev'in lehine çekildiğini ve Azerbaycan Halkını oğlunun adaylığını desteklemeye çağırdığını, İlham Aliyev'in de seçimi kazanıp, Azerbaycan'ın yeni Cumhurbaşkanı olduğunu biliyoruz. Gençliğinde, evvela mimarlık eğitimi gören ve daha sonraları üniversitede tarih bölümünü bitiren ve usta bir politikacı olan Aliyev, ABD, Rusya ve Türkiye ile dengeli ilişkiler kurmuş, Batılı petrol şirketleri ile imzaladığı petrol anlaşması yanında 1999'da Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Hattı Anlaşmasına da imza atarak, Azerbaycan'ın bağımsızlığını, gücünü ve itibarını korumasını bilmiştir.