Sivas Kongresi III. Uluslararası Sempozyumu ardından...
Sivas Valiliği ile Atatürk Araştırma Merkezi'nin düzenlediği ve birincisi 2002 Eylül'ünde toplanan "Sivas Kongresi Uluslar arası Sempozyumu"nun üçüncüsünün, 2-3 Eylül 2004 günlerinde Sivas'ta Türk, Bulgar, Azeri, Nahcivanlı ve Kırgız bilim adamlarının katılımı ile Sivas'ta toplandığını medya haberlerinden de biliyoruz. 4-12 Eylül 1919'da toplanan Sivas Kongresinin Milli Mücadeledeki kongre hareketleri içinde ayrı yeri ve önemi vardır. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesiyle 23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılışı arasında geçen zamana "kongreler dönemi" de denilmekte, bu dönemde temsili güce sahip, ülkenin veya bölgenin geleceğiyle ilgili kararlar alan, ulusal direniş sergileyen ve sayısı otuza ulaşan kuruluşların toplantılarına "kongre" adı verilmektedir. Ne var ki bu kongreler listesinde "Erzurum" ve özellikle "Sivas" Kongresi'nin özel bir önemi vardır. Zira Erzurum Kongresine Mustafa Kemal ve arkadaşları katılıp yönlendirici olurken, Sivas Kongresi doğrudan doğruya Mustafa Kemal ve arkadaşları tarafından Amasya Tamimi ile -ve bir "ulusal kongre" olarak- düzenlenmiştir. Bu otuz kongreye katılan temsilci sayısının bin 1500'e ulaştığı düşünülürse, bazı çevrelerin aksine iddialarına rağmen, Türk Milli Mücadele hareketinin yaygın ve köklü "sivil taban"a dayandığı teslim edilir. Kısaca: Amasya'da doğan Milli Mücadele önderliği, Erzurum'da "sivil taban" bulup "ulusal açılım" sağlamış, fakat ulusal hareketin iktidarlaşması olayı ancak Sivas Kongresi ile gerçekleşmiştir. Bu nedenle, Sivas Kongresi Milli Mücadele hareketimizin hem ulusallaşması, hem de merkezileşmesinin en önemli aşamasıdır. Fakat Sivas Kongresinin asıl önemi, kendisini ulusal hareketin tek temsilcisi ve merkezi ilan ederek, yerel hareketlerin örgütlerini "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin şubeleri haline getirmesidir. Böylece, nasıl ki Erzurum Kongresi Trabzon ve altı doğu ilindeki örgütleri birleştirip "Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında tek derneğe dönüştürmüşse, Sivas Kongresi de aynı işi ülke çapında yaparak, bütün yerel kuruluşları kendi şubeleri haline getirmiş, bu arada, 24 Ağustos 1919'da kurulan cemiyet, tarihi görevini tamamlayarak, yerini Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetine bırakmış, kısaca Sivas'ta ulusal önderlik Mustafa Kemal ve arkadaşları adına tescil edilmiştir. Sivas Kongresinin en büyük kurumsal mirası TBMM'dir. Zira "Müdafaa-i Hukuk" hareketleri yeni devletin ve rejimin temel esaslarını oluşturmuştur. Şöyle ki TBMM'nin üyeleri arasında önemli miktarda kongreciler de vardır. Birincisi 2002 Eylül'ünde toplanan "Sivas Kongresi Uluslar arası Sempozyumu"nu 2003 ve 2004 Eylül'ünde de gerçekleştiren ve bu suretle bu sempozyumu "kurumlaştıran" Sivas Valiliğiyle Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığını candan kutlarım.