ÇALIŞAN DÜNYASI

Şerif Akçan Babamı dava edebilir miyim? > Metin Akay Babam emekliye ayrıldığı zaman bir kırtasiye dükkanı açtı. Orada tam zamanlı olarak kendi işimiz diye çalıştım, ama hiçbir sigorta işlemi yaptırmamış. Şimdi geçmişe dönük olarak kendimize dava açma hakkım var mı? CEVAP: 5510 sayılı Kanun, SGK'ya bildirilemeyen veya tescil işlemi yaptırılmayan (sigortasız çalıştırılan) işçilerin 4/1-a (SSK) statüsündeki sigortalılığının sonradan tespitine imkan vermektedir. Hizmet Tespiti olarak isimlendirdiğimiz sigortalılığın sonradan tescili ve geriye doğru hizmet kazanılmasının üç yöntemi bulunmaktadır... * Fiilen Tespit (işçinin SGK'nın denetim görevlileri tarafından bizzat iş yaparken kayda alınması), * Kayden Tespit (iş yerine ait yasal kayıt, belge ya da kamu kurumlarından elde edilen bilgi ve belgelere göre işçiye sigortalı hizmeti verilmesi) * Mahkemece Tespit'tir. (İşçinin kendisinin sigortasını yapmayan işvereni için İş Mahkemesi Dava açması ve sigortalılığını Mahkeme Kararı ile Tescil ettirmesi) İŞ YERİ KAYITLARINDA İŞİNİZ ÇOK ZOR Sigortalılığın fiilen tespit yöntemiyle kazanılabilmesi için öncelikle çalışan işçinin işten ayrılmamış olması gerekmektedir. Sigortası yapılmayan işçi bu durumun tespiti için iş yerinin bağlı bulunduğu SG İl Müdürlüğü veya SG Merkez Müdürlüğüne şikayet dilekçesi vermelidir. Yalnız belirtelim ki; SGK müfettişleri ya da kontrol memurları tarafından yapılan fiilen tespit sonucu geriye dönük olarak sigortalıya en çok 1 sene hizmet kazandırılabilmektedir. Daha çok süre sigortasız çalışmalar için yukarıda saydığımız 2. ve 3. yöntemlere göre hareket edilmeli. Sigortalının çalışmalarının kayden tespit edilmesinden anlaşılması gereken işçinin çalışmalarının SGK'ya bildirilmemesine rağmen SGK müfettişi ya da kontrol memurlarının incelemesi sonucu iş yeri tarafından zorunlu olarak düzenlenen yasal kayıt, defter veya belgelerde işçinin çalıştığına dair bilgi ve bulguya rastlanmasıdır. Örneğin; iş yerince kesilen fatura veya irsaliyelerin sigortasız çalışan işçi tarafından imzalanması, ya da kolluk kuvvetlerinin Kimlik Bildirim Kanunu kapsamında otelde çalışan kişilere ait düzenlediği bildirim belgelerini SGK'ya bildirmesi halinde işçiye kazandırılan sigortalı hizmeti kayden tespit sonucu kazanılmış sigortalılıktır. Küçük işletmelerde çalışan ve SGK'ya sigortalı beyan edilmeyen işçilerin sigortalılığının kayden tespiti zordur. Bu nedenle işçilerimize Mahkeme yoluyla tespiti öneririm. HER ÇALIŞAN SİGORTALIDIR! 5510 sayılı Kanuna göre çalışanlar, işe alınmalarıyla birlikte kendiliğinden sigortalı olurlar. 5510 sayılı Kanunun 86. maddesi hükmüne göre; işvereni tarafından sigortalılık tescil işlemi yapılmayan veya çalıştıkları SGK tarafından tespit edilemeyen sigortalıların, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde İş Mahkemesine başvurmaları gerekmektedir. 5 yıllık süre içinde dava açılmaması halinde hak düşürücü süre nedeniyle sigortalılığı Mahkeme yoluyla tespit etmek mümkün olmaz. Bu nedenle sigortasız çalışanların işten ayrıldığı yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde tespit davası açması gerekir. Örneğin; Mayıs-2000 ile Ekim- 2001 dönemlerinde çalışan ve sigortası yapılmayan işçinin en geç 31 Aralık 2006 tarihine kadar İş Mahkemesine dava açma hakkı bulunmakta olup, bugün için geriye dönük dava açarak sigortalık süresi kazanması mümkün olmaz. Burada hak düşürücü süre ile zaman aşımı kavramlarına açıklık getirmek lazım. Hizmet tespiti davalarında 5 yıllık hak düşürücü süre vardır. Bu zaman aşımı süresi değildir. Hak düşürücü süre mahkeme tarafından re'sen dikkate alınır. Zaman aşımını ise davalı tarafın ileri sürmesi halinde dikkate alınır. Bu nedenle hizmet tespiti davalarında 5 yıllık hak düşürücü sürenin geçip geçmediğine yargıç bizzat bakar ve geçmiş ise davayı esasa girmeden usulden reddeder. Sigortalının ölümü halinde, mirasçılar açısından hak düşürücü sürenin başlangıcı, sigortalının sağlığında dava açma süresini geçirmemiş olması şartıyla, ölüm tarihidir. Yukarıdaki örnekteki işçi 1 Mayıs 2006 tarihinde ölmüş ise ölüm tarihinde 5 yılı geçirmediği için mirasçıların bugün için İş Mahkemesine dava açma hakları bulunmaktadır. MADDİ DELİL DİKKATE ALINIR Mahkemece Tespit konusunda bir konuyu önemle belirtmek isterim. Gerek İş Mahkemelerimiz gerekse Mahkeme kararını onayan Yargıtay yakın akraba yanında çalışmayı, sigortalı hizmetinin tespiti bakımından daha titiz değerlendirmeye tabi tutmaktadır. Mesela Yüksek Mahkeme, torununu uzun süre sigortasız çalıştıran ninenin sigorta tespit davasını ret etmiştir. Yargıtay akrabalar arası tespit davalarında şahit beyanlarından çok, maddi delil ve bulguları dikkate almaktadır. Bu nedenle okurumuza, babasının uzun süre kendisini sigortasız çalıştırdığı iddiasının İş mahkemesi ve Yargıtay tarafından ancak güçlü maddi delillerle ispatlanması halinde geçerli görülebileceğini belirtmek isterim. www.calisandunyasi.com e-mail: calisandunyasi@tg.com.tr Adres: 29 Ekim Cad. No:23 Yenibosna-İST.