ÇALIŞAN DÜNYASI

KANUN, MEVZUAT ve YÖNETMELİKLER ŞERİF AKÇAN Anneler Günü'nde tabii ki annelerin erken emeklilik haklarını konuşacağız... Bugün Anneler Günü... Kimimiz bir kırmızı gül, kimimiz değerli bir kolye hediye edecek annesine ya da sıcak bir öpücük konduracak yanağına kim bilir. Bense bu hafta sizlere Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), annelere 2008'de çıkan Reform Yasasıyla hangi tür hakları sağlamış onu özetlemeye çalışacağım. Biliyorsunuz, Sosyal Güvenlik Yasasından önce kadınlara sağlanan tek hak, yurt dışında ev kadını olarak geçirilen süreleri borçlanabilme imkânıdır. 5510 sayılı Kanun ile birlikte annelerimize sosyal güvenlik hukukumuzda daha önce olmayan doğum borçlanması imkânı ile malul çocuğu bulunan annelere erken emekli olma hakkı tanınmıştır. HER KADINA DEĞİL ANNELERE ÖZEL HAK Doğum borçlanması yapma hakkı her kadına değil anne olan kadınlara verilen bir haktır. Ancak önemle belirtmemiz gerekir ki; her doğum yapan kadın doğum borçlanması yapamayacak. Doğum borçlanmasının şartları; * Doğum borçlanması yapacak olan annenin doğumdan mutlaka SSK'lı (4/a) çalışan olması gerekir. * İkinci şartı ise doğum istirahati sırasında anne adına prim yatırılmamış olmasıdır. * İşten ayrıldıktan sonra doğumun 300 gün içinde gerçekleşmesi. * Bir de çocuğun yaşaması şart. TOPLAM 4 YIL DOĞUM BORÇLANMASI VAR Bu şartları taşıyan anneler, doğum sonrasında çocuğunu yetiştirmek için işe gitmediği sürelerden sadece 2 doğum için 2'şer yıla kadar (toplam 4 yıl) olan kısmı borçlanarak hizmet kazanılabilir. Özetlememiz gerekirse, işçi olarak bir işveren yanında çalışan kadın sigortalı, doğum nedeniyle ücretsiz izin kullanırsa veya çocuğunu yetiştirmek için işinden ayrılmışsa, doğumdan sonraki 2 yıllık sürenin sigorta primi ödenmeyen kısmını borçlanabilecek. SSK'lıların dışında kalan 4/b sigortalısı anneler ile (Bağ-Kur'lu) 4/c sigortalısı devlet memuru annelerin doğum borçlanması yapmak suretiyle hizmet kazanmaları mümkün değil. Hemen belirtelim ki, doğum yapan devlet memuru kadınlar doğum izninde geçen sürelerini öteden beri ayrı bir kategoride borçlanabilmektedirler. Borçlanma hakkı çocuğu sağ doğmuş annelere verilmiş bir haktır. Çocuğu ölü doğmuş olan veya sağ doğmakla birlikte doğumdan sonra çocuğunu kaybeden annelerin ölüm tarihinden sonraki kısımları borçlanma hakkı yok. Bu durumda çocuğun yaşadığı süreleri borçlanmak mümkün. ANNEYE KOLAYLIK Dikkat edilirse, annenin çocuğunu büyütebilmesi için işini bırakmış veya işine gitmemiş olması gerektiğinden hareketle SGK, işten ayrıldıktan itibaren 300 gün içinde doğum yapılması halinde borçlanma yapılmasına müsaade eder. Bir çocuk için 2 yıla kadar borçlanma hakkının verilmesi ise, çocuğun ilk 2 sene anneye en çok ihtiyaç duyduğu, annenin sütü ile bebeğini beslediği bir zaman dilimi olmasından ileri gelir. Gönlümüz tabii ki bütün annelere sınırsız borçlanma hakkı verilmesini ister. Ancak, SGK uygulaması şimdilik bu kadarına imkân veriyor. MALUL ÇOCUĞU OLAN ANNEYE %25 POZİTİF AYIRIMCILIK GETİRİLDİ Yeni Sosyal Güvenlik Yasası ile annelere sağlanan ve çok da anlamlı olan bir diğer hak malul çocuğu bulunan annelerin daha erken yaşta emekli olabilmeleridir. Yasa hükmüne göre; Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu olan annelere, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının 4'te 1'i (%25) , prim ödeme gün sayıları toplamına eklenmekte ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de ayrıca indirilmektedir. Yasa hükmüne göre, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra sigortalı olarak çalışan ve aynı zamanda engelli veya malul çocuğu bulunan kadınlar daha az süre prim ödeyerek daha erken emekli olabilecektir. Malul çocuğu bulunan anneler, ister 4/a sigortalısı olarak hizmet akdi ile çalışsın, ister 4/b sigortalısı olarak bağımsız çalışsın, isterse 4/c sigortalısı olarak devlet memuru olarak çalışsın erken emekli olma hakkına sahiptir. Belirtelim ki; bu haktan 4/b sigortalısı sayılan İsteğe Bağlı sigorta primi ödeyen anneler de yararlanabilir. Bu hak, diğer bir ifade ile sigorta prim gün sayısına ilave edilecek süre, malul çocuğun ölmesi, maluliyet halinin ortadan kalkması, kadın boşanmış ise velayetin babaya verilmesi, malul çocuğun 828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre koruma altına alınması ya da çocuğun bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz sürekli ve yatılı olarak faydalanması halinde sona erer. ASLINDA BABAYA DA İNDİRİM VERİLMELİ! Özetlemek gerekirse; malul çocuğu olan ve çocuğunun bakımını üstlenen annelerin erken emekli olma hakkı bulunmaktadır. Esasında malul çocuğun bakımının anne değil de baba tarafından yapıldığı durumlarda erken emekli olma hakkının babalara da verilmesi gerektiğini düşündüğümü de belirtmeliyim. Kadın sigortalının hizmetine ilave edilecek ve emeklilik yaşından düşülecek süre, çocuğun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olma halinin devam ettiği süreyle sınırlı olduğuna göre, ilerleyen dönemlerde çocuğun maluliyet halinin kalkabileceği dikkate alınarak sigortalı annelerin SGK'ya maluliyet tespiti için emeklilik süresini beklemeksizin başvurmaları daha doğru olur. Tüm annelerimizin "Anneler Günü" kutlu olsun. www.calisandunyasi.com e-mail: calisandunyasi@tg.com.tr Adres: 29 Ekim Cad. No:23 Yenibosna-İST.