ÇALIŞAN DÜNYASI

KANUN, MEVZUAT ve YÖNETMELİKLER ŞERİF AKÇAN Ölüm aylığında beş yıllık zaman aşımı var Babası 1998 yılında vefat eden, dört ay Bağ-Kur daha sonra da bir ay SSK hizmeti olduğu halde annesine ölüm aylığı bağlanmadığını, ancak 2007 yılında yapılan başvuru neticesinde ölüm aylığı bağlandığını belirten okuyucumuz, neden ölüm aylığı bağlandıktan sonra geriye dönük aylıkların verilmediğini öğrenmek istiyor. Ayrıca, ölüm tarihinden sonra Bağ-Kur ölüm aylığı bağlamadığını, SSK hizmetini sonradan öğrendiklerini, iki yıllık askerlik borçlanması da yaptıklarını belirtmiş ve beş yıllık zaman aşımı ileri sürülerek devlet zamanında görevini yapmadığı için biriken aylıkların alınamadığını, sonuç olarak bundan sonra yapılabilecek bir şey olup olmadığını öğrenmek istemektedir... Sosyal güvenlik sistemimiz içinde genel kural ölüm aylığının yazılı olarak talep edilmesi gerekmektedir. Bütün diğer gelir ve aylıklarda olduğu gibi talep etmeyen bir kişiye herhangi bir gelir veya aylık bağlanmaz. Konumuz ölüm aylığı olduğu için, ölüm aylıklarında ölen kişinin hak sahipleri aylık talep ettikleri andan itibaren hak kazanmışsa ölüm aylığı bağlanır. Ölüm aylığı talebi ölüm tarihinden itibaren beş yıl içinde yapılırsa, hak sahiplerine ölümü takip eden ay başından geçerli olarak aylık bağlanır. Örneğin; Mayıs 2006 tarihinde vefat eden bir sigortalının eşi ve çocukları Ağustos 2010 tarihinde ölüm aylığına başvururlarsa ve hak sahibi oldukları belirlenirse beş yıl geçmediği için Haziran 2006 tarihinden geçerli olarak aylıkları ödenir. Aylık müracaatında beş yıl geçerse ne olacak. Ölen sigortalının eş, çocuk veya anne-babası aylık hakkını kaybetmiş olur mu? Hayır, yine ölüm aylığı talep edebilirler. Ancak, ne zaman talepte bulunurlarsa talep tarihini takip eden ay başından geçerli olarak aylık bağlanır. Geriye dönük ölüm tarihinden geçerli olarak birikmiş aylıkları almaları sözkonusu olmaz. Okuyucumuzun durumuna gelince, bir kere 1998 yılında 4 ay Bağ-Kur hizmeti olan sigortalının hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmazdı. Hatta bugün bile bağlanmaz. Bir aylık SSK hizmetini sonradan öğrenmişler. O tarihlerde bir aylık SSK hizmetine rağmen de ölüm aylığı bağlanamazdı. Ancak, Anayasa Mahkemesinin 2005 yılında ölüm aylığı ile ilgili vermiş olduğu bir karar neticesinde 2006 yılından itibaren beş yıl sigortalılık süresi ve en az 900 gün prim ödemesi ile ölüm aylığı bağlanması için yasal değişiklik yapıldı. Bu değişiklik sonrası binlerce kişi ölüm aylığına hak kazandılar. Okuyucumuzun annesini de bu değişiklikten faydalanarak aylığa bağlanmış. Tabii ki yukarıda bahsettiğimiz üzere ölüm tarihinden itibaren beş yıldan çok fazla geçtiği için geriye dönük birikmiş para alması söz konusu olmamıştır. Doğum Borçlanmasıyla 8 yıl erken emekli olmak mümkün Annemin sigorta başlangıç tarihi 22 Ekim 1982 ve şu ana kadar 3471 prim gününü doldurdu. Ancak 1958 doğumlu olduğu için primi doldursa dahi 56 yaşını beklemesi gerektiği söylendi. Şimdi bu Kanun sayesinde 1980'de doğan çocuğu saydırabilir miyiz? Doğum borçlanmasında sigortalı olma ve işten ayrıldıktan sonra 300 gün içinde doğum yapmış olma şartının kaldırıldığını okurlarımız Türkiye'de ilk defa bu köşeden öğrendiler. Son 20 gündür aldığımız soruların çok büyük kısmı doğum borçlanmasına ilişkin sorular olduğu için bu hafta sizlere doğum borçlanmasının erken emekli olmaya etkilerini anlatacağım. Haftaya da sizlere doğum borçlanmasının ölüm aylığına etkisini etraflıca açıklayacağım. Doğumdan sonra sigortalı olanlar erken emekli olabilir Sigortalıların emekliliğe hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaşa bakılır. Bu doğrultuda sigortalının ne zaman emekli olacağı tespit edilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre sigortalılık süresinin başlangıcı kişinin ilk defa prim ödemeye başladığı tarihtir. Sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için ise ölüm tarihi arasında geçen süre sigortalılık süresidir. İlk defa sigortalı olunan tarihe bakılarak kişinin hangi yaşta ve kaç gün prim ödeyerek emekli olabileceği tespit edilir. Örneğin, okurumuzun ilk defa prim ödemeye başladığı tarih 22.10.1982 olduğuna göre emekli olması için aranan şart; 1) 25 yıl sigortalılık süresi, 5000 gün prim ödemek şartıyla 40 yaşını tamamlayarak, 2) 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödemek şartıyla 56 yaşını tamamlayarak emekliliğe hak kazanır. Kanuna göre erkekler için 8 Eylül 1976, kadınlar için 8 Eylül 1981 tarihinden önce sigortalı olanların 3600 günle emekli olmalarında önemli bir ayrıntı vardır. Bunlar kademeli olarak artan yaştan etkilenmezler. Yani 8 Eylül 1976 tarihinden önce sigortalı olan erkekler 55, 8 Eylül 1981 tarihinden önce sigortalı olan kadınlar 50 yaşını tamamladıkları takdirde 3600 gün prim ödemişlerse emekli olabilirler. Burada borçlanmanın emeklilik yaş şartına değinmek istiyorum. Doğum yaptıktan sonra ilk defa sigortalı olanların doğum borçlanması yapmasıyla birlikte sigortalılık başlangıç tarihi de borçlanılan süre kadar geriye gitmektedir. Kadınlar için artan kademeli yaş her bir sene için bir yaş yükseldiğine göre, ilk defa sigortalı olunan tarihten önce yapılacak her bir senelik borçlanma emekli olunacak yaşı bir sene öne çekecektir. Dolayısıyla bir doğum iki yıl, iki doğum dört yıl erken emekli olma avantajı sağlayacaktır. Ancak özellikle belirtmek isterim ki; yapılacak borçlanma sonucu ilk defa sigortalı olunan tarih 8 Eylül 1981 tarihine çekildiği takdirde 3600 günle en az beş yıl önce emekli olmak mümkündür. Hatta bu süre kimi zaman sekiz sene önceye de gidebilir. Örneğin; 1 Ocak 1962 doğumlu kadın, 1 Mart 1981 tarihinde doğum yapmış, ilk defa 1 Mart 1983 tarihinde sigortalı olmuş ve şu an 3000 gün prim ödemişse 3600 gün prim ödeme süresiyle 1 Mart 2020 tarihinde emekli olabilecekken bu sigortalının 720 gün doğum borçlanması yapmak suretiyle ilk defa sigortalı olduğu tarih 1 Mart 1981'e çekileceği için sekiz sene önce yani 1 Mart 2012 tarihinde emekli olması mümkün hale gelecektir. Bir kez daha vurgulamamız gerekirse, ilk defa sigortalı olduktan sonra doğum yapanlar için daha erken emekli olmak mümkün olmayacaktır. Daha erken emekli olmak ilk defa sigortalı olduğu tarihten önce doğum yapanlar için geçerlidir. Okurumuz 1980 yılında doğan çocuğundan dolayı 720 gün doğum borçlanması yaptığı takdirde işe giriş tarihi 22 Ekim 1980 tarihine çekilecek, prim ödeme gün sayısı 4191 çıkacak, 50 yaşını tamamladığı için hemen emekli olabilecektir. Son olarak doğum borçlanması ile ilgili genelge iki aydan beri çıkmadı. Vatandaşlarımızın bunu dört gözle beklediğini yetkililere hatırlatmak isteriz. www.calisandunyasi.com e-mail: calisandunyasi@tg.com.tr Adres: 29 Ekim Cad. No:23 Yenibosna-İST. Not: Emekliliğini hesaplatacak okuyucularımızın TC ile Nüfus Cüzdanı Seri numaralarını (resmin altındaki 6 haneli numara) ve doğum tarihlerini ay, gün olarak bildirmeleri gerekmektedir. Eksik bilgili sorulara cevap veremiyoruz! Ayrıca her salı günü saat 13:15'te TGRT FM'de canlı yayınlanan "Zeytin Dalı" programında bizi dinleyebilirsiniz.