Altının alış ve satışı

Fâiz, ödünç vermekte, rehinde ve alış-verişte olur. Fıkıh kitaplarında fâizin yetmişten fazla çeşidinin olduğu bildirilmektedir. Bunun için alış-veriş ve başka sözleşme yapacak kimselerin, hangi hâllerde fâiz olduğunu iyice öğrenmesi lâzımdır. Bu bilgileri öğrenmek farzdır. Bilmeyen kimse farkında olmadan fâiz alıp verir, böylece büyük günâha girmiş olur. Kur'ân-ı kerîmde, (Alış veriş helâl, fâiz haram) buyuruluyor. (Bekara 275) Ecnebi ülkesinde, Müslümanların, gayri müslimlere ödünç verip, onlardan fâiz almalarının câiz olduğu Mülteka'da yazılıdır. Dürer'deki hadîs-i şerîfte, kâfir ülkesinde, Müslümanların kâfirlerden fâiz almalarının câiz olduğu bildirilmiştir. Bundan başka zarûret dışında fâiz her yerde her zaman harâmdır. İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Daha fazlasını ödemesi şartı ile ödünç vermek fâizdir. Harâm anlaşma ile ele geçen malın hepsi harâm olur. Meselâ, 12 kile ödemesi şartı ile, on kile buğday ödünç verilse, 12 kilenin hepsi harâm olur. Fazladan alınan 2 kilesi kul hakkı olduğu için, geri verilmesi gerekir. On kilesi de harâm olduğu için fakîre sadaka olarak verilir. Bir teneke sütün içine konan, bir bardak idrar sütün tamamını necis eder. Fâizle ödünç verilen paranın, fâizini, ana parasından ayırmak mümkün olmaz. Sütte olduğu gibi tamamı kirlenmiştir. Bazı kimseler, altının veresiye satılamayacağını, altın değiştirilirken de ayar farkı gözetilmeyeceğini söylüyorlar. Yanlış olan bu hususu, kuyumcular kadar altın alan kimseleri de ilgilendirmektedir. Alış verişlerimizi harama düşmeden yapmamız gerekir. Çünkü alış veriş ilmini bilmeyen haram işler. Helâl kazanan kimse, alış verişte dinin emrine uymazsa, haram yiyebilir. Sarrafların ve bunlardan alış veriş yapanların bilmesi gereken hususlardan bazıları şunlardır: 1- Altın, altın ile değiştirilirken, birinin ağırlığı biraz fazla olursa haram olur. Meselâ 7.2 gram ağırlığındaki Reşat altını verip bunun yerine 7 veya 8 gram bilezik almak, faiz olur haram olur. Ağırlıklarının eşit olması lâzımdır. 2- Altını altına satarken, ağırlıkları aynı olsa bile biri veresiye olursa yine haram olur. Meselâ kuyumcuya, bir Hamit lira verilip yerine bir adet Elgazi istenilse, kuyumcu da, şimdi Elgazi yok, yarın vereyim dese haram olur. 3- Altında ayar farkı nazarı itibara alınmaz. Meselâ on gram 24 ayar altın ile on gram 14 ayar altın değişirse, iki taraftan biri, fazla bir şey alırsa, haram olur. 4- Hurda altın, işlenmiş altın, antika altın, birbiri ile değişirken eşit ağırlıkta olması lâzımdır. Meselâ Hamit verip de yerine Reşat alınsa, ayrıca bir şey almak haramdır. Yukarıda bildirilen haramlara düşmemek için şunları yapmalıdır: 1- Hurda altın getirip yerine işlenmiş altın almak isteyen, önce hurda altınlarını kâğıt para ile satar. İşlenmiş altınları da kağıt para karşılığı satın alırsa hiç mahzûru olmaz. 2- Altını, altın karşılığı değil de, kâğıt para veya başka mal karşılığı veresiye satmakta da hiç mahzur yoktur. Meselâ kuyumcudan bir Reşat altın veresiye bir ton oduna satılabilir. Altın ve gümüş olmayan madenî veya kâğıt paralarla da veresiye satmak câizdir. 3- Altını veya herhangi bir malı veresiye pahalı satmak câizdir. (Dürer, Hindiyye, Erba'în-i Selmânî)