Abhazya'nın tarihinden sayfalar
Abhazya Krallığı 14. asırda "Çaçba" ve "Şervaşidze" Prenslerine geçti. Moğol istilası sırasında bazı Abaza gruplar Kafkas Dağlarını aşarak "Kuban" ve "Kuma" nehir boylarına yerleştiler. Osmanlı Devleti İstanbul'u feth etmeden önce Abhazya'nın bir kısmını feth etti. 1451 yılında Murat Bey komutasındaki 50 savaş gemisi (Osmanlı donanması) Abhazya kıyılarına çıkarma yaptı. 1453'te İstanbul'un fethi Abhazya üzerinde büyük tesir meydana getirdi. 1454 yılında Osmanlı donanması Sevastopolis'i topa tutarak Ceneviz kolonileri ortadan kalktı. Osmanlılar sahillere yerleştiler. 1578 yılında Osmanlı temsilcisi Sohum'a geldi. 1451'den 1812 yılına kadar Abhazya Osmanlı hakimiyetinde idi. Bazı özgür dağlı topluluklar dışında Abhazya Osmanlı toprağı idi. Abaza hükümdarları Osmanlının "vasal"ları kabul edildi. Sohum Kalesi yeniden inşa edildi. "Sohum Kale" adı ile 50 toplu Yeniçeri Garnizonu oldu. İki tuğlu paşa bu garnizonun komutanı idi. Abazalar 1725, 1728, 1733 ve 1757'de Osmanlıya karşı ayaklandılar. 1771'de büyük bir ayaklanma oldu. Geçici olarak Sohum Kaleyi ele geçirdiler. Abaza Çaçba Prensleri Ingur Nehrine kadar bu bölgeye hakim idiler. Çaçba Prenslerinden Keleşbey, Osmanlı desteğinden faydalanarak 1780'de Abhazya feodal beylerini kendine bağladı. 1801 yılında Rusya Doğu Gürcistan'ı ilhak etti. Keleşbey uzağı göremedi. Rusya'nın Kafkasya'da askerî varlığını geçici olarak düşünüyordu. Keleşbey Osmanlı egemenliğinden kurtulmak için 1803 yılında Rusya'ya yakınlaştı. Keleşbey 1806 yılında Çar'a Rusya'ya katılma kararını bildirdi. Rusya Osmanlı Devleti ile çatışmak istemedi ve Keleşbey'in kararını geciktirdi. Zamana bıraktı. 2 Mayıs 1808'de Aslanbey, babası Keleşbey'i öldürttü. Ve iktidara geçti. Kardeşi Abhazya'yı terk etti. Aslanbey Osmanlının askerî ve siyasî desteği ile 2 yıl iktidarda kaldı. Kardeşi Georgi 12 Ağustos 1808'de Rusya'ya ilhak isteğiyle başvurdu. Çar I. Aleksandr bu isteği 17 Şubat 1810'da kabul etti. 10 Temmuz 1810'da Rus donanması Sohum'u bombaladı ve Sohum Kale'yi ele geçirdi. Abhazya tahtına Georgi (Şervaşidze) geçti. Aslanbey'i destekleyen 5 bin Abaza Osmanlı İmparatorluğuna yerleşti. 1812 yılındaki Osmanlı Rus Savaşından sonra Abhazya Rusya'ya ilhak edildi. 1812'den sonra Abazaların sürgün yılları, çile ve felaket dolu günleri günümüze kadar bitmedi.