Dayton Anlaşması
Sırplar ve Hırvatlar tarafından 4 yıl boyunca uygulanan Bosna- Hersek'teki Müslüman katliamında en az 250 bin kişi öldü. 1.5 milyon insan yurt dışına göç etti. Müslümanların 1995 yılında art arda gelen zaferleri ile aşağı yukarı bütün Bosna- Hersek'e Müslümanlar hakim oldular. Soykırıma 4 yıl seyirci kalan Batı, telaşlandı. 14 Aralık 1995'te Paris'te Dayton Anlaşması imzalandı. Bosna-Hersek'in ilk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç: "Adil olmasa da olabileceğin en iyisi" sözü ile anlaşmayı kabul etti. Bu anlaşma ile Bosna-Hersek adı verilen yeni devlet adı altında son derece karmaşık ve çok katmanlı bürokratik yapı öngörülmüştür. Anlaşma neticesinde Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti adında iki entite oluşturuldu. Etnik temellere dayalı entiteler üzerinde ise zayıf bir otoriteye sahip merkezi bir hükümet modeli ve entiteleri yansıtan ortak kurumlar oluşturuldu. Birbiriyle savaşmış üç etnik toplumun yeniden bir arada yaşamasını ve Bosna-Hersek'in tüm kurumlarıyla işlemesini amaçlayan Dayton Barış Anlaşmasının sivil yönlerinin uygulanmasına ilişkin sorumluluk ise Yüksek Temsilciliğe verildi. Dört yıllık süre için göreve gelen Konseyin Başkanlığı sekiz aylık rotasyonla el değiştirmektedir. Diğer bir ortak kurum olan Bosna-Hersek Bakanlar Kurulu biri Boşnak, diğeri Sırp iki eşbakan ile bir Hırvat Başkan yardımcısı ve dört bakandan (Dışişleri Bakanlığı, Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı, Sivil İşler ve İletişim Bakanlığı ile Savunma Bakanlığı) oluşmaktadır. Bir başka ortak kurum ise Bosna-Hersek Temsilciler Meclisi ile Bosna-Hersek Halk Meclisinden oluşan Bosna-Hersek Parlamentosudur. Bosna Hersek Temsilciler Meclisi, 28'i Bosna-Hersek Federasyonu, 14'ü ise Republika Sırpska'daki seçmenlerin doğrudan oylarıyla belirlenen 42 üyeden oluşmaktadır. Bosna-Hersek Halk Meclisi ise entite meclislerince seçilen toplam 15 üyeden oluşmaktadır ve her üç etnik grup 5'er üyeye sahiptir. Diğer ortak kurumlar ise Anayasa Mahkemesi, Askeri İşler Daimi Komitesi ve Merkez Bankası'dır. 5 Boşnak, 3 Hırvat ve 2 karışık toplam 10 kantondan oluşan ve her kantonun kendi başkanı, meclisi ve hükümeti bulunan Bosna-Hersek Federasyonunda başkanlık görevi bir yıl dönüşümlü olarak bir Boşnak ve Hırvat tarafından yürütülmektedir. Kanton meclislerinin ve hükümetlerinin üzerinde ise Bosna-Hersek Temsilciler Meclisi ve Bosna-Hersek Halk Meclisi bulunmaktadır. Birincisinin 140 üyesi, ikincisinin ise 30 Boşnak, 30 Hırvat ve 5 diğerlerinden oluşan toplam 65 üyesi bulunmaktadır. Bu anlaşmayla üç etnik topluluk arasındaki çatışmalar durmuş, taraflar Dayton'da belirlenmiş bulunan sınırlarına çekilmiş, taraflar arasındaki ayrım hattı silahlardan arındırılmıştır. Bosna-Hersek'teki başlıca sorun, askeri yönleri bir aksamaya uğramadan uygulanan Barış Anlaşmasının sivil yönlerinin uygulanmasında karşılaşılan sistematik sorunlardır. Bu anlaşmanın getirdiği anayasal yapı Sırp ve Hırvatlar ayak diretmeleri yüzünden Bosna'da çok büyük zorluklarla işlemektedir. Özellikle yerlerinden edilmiş kişilerin evlerine dönüşlerinin ve hareket serbestisinin sağlanması, insan hakları ihlallerinin engellenmesi, savaş suçlularının yakalanması ve gerek Federasyon ve gerek devlet düzeyinde ortak kamu kurumlarının oluşturulması konuları başta olmak üzere sivil yönlerinin uygulanmasında hedeflere ulaşılamamıştır. Not: AK Parti İstanbul Milletvekili ve Türkiye-Bosna Hersek Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanı Hüseyin Kansu'nun "Dayton Anlaşması"nın 10. yılı münasebetiyle yayınladığı Basın Duyurusundan istifade edilmiştir.