Depremin ilmî cephesi

Genel olarak, yer kabuğunu meydana getiren kayaçlardaki doğal etkenler sonucunda başlayan ani ve kısa süreli titreşimlere ya da diğer bir deyişle yer içindeki bir noktada meydana gelen kırılmanın doğurduğu sismik dalgaların yeryüzüne kadar ulaşarak onu sarsmasına deprem denilmektedir. Dünyada her yıl binlerce kişi depremler sebebiyle ölürken; diğer yandan 6 milyar insan, dünya üzerindeki hayvanlar ve bitkiler depremler sayesinde hayatını idame ettiriyor. Depremler, dünyanın sıcak mantosu (tabakası) üzerinde yüzen kabuk parçalarının hareketinin bir neticesidir. Birbirine sürtünüp ilerleyen, birbiri altına dalıp yok olan, okyanus diplerindeki yarıklardan gelen erimiş yeni kabukla yenilenen bu levhalar olmasaydı; Dünyamız, ya ikiz kardeşi Venüs gibi yaşanamaz sıcaklıkta çöl, ya da Mars gibi bir buzlar gezegeni olurdu. Dünyamızdaysa levha denen bu kabuk parçalarının hareketi, ihtiyaç duyduğumuz gazları uygun ölçülerde tutuyor. Biriken gazlar, başka levhaların altına dalan kabuk parçalarıyla yeniden dünyanın sıcak mantosuna dönüyor. Okyanus diplerinde yeni meydana gelen kabuklarda ihtiyaç duyalan gazlar yeryüzüne çıkıyor. Bu alış veriş ve dönüşüm ile ılıman bir iklim sağlanıyor. Canlılara güneş ışığı gerekli, atmosferin de yeterli karbon olmayınca bir gezegende hayat için gerekli sıcaklığın meydana gelmesi zor. Yerküre, yüzeyinde yaklaşık 100 km kalınlığındaki büyük sert plakalardan meydana geliyor. Plakalar, okyanusların derinliklerinden yükselerek yana doğru yer değiştirirler. Plakalar üzerinde sabitleşen kıt'alar plakalarla birlikte hareket etmektedirler. Sert tabakalar yumuşak tabakalar üzerinde yer değiştirir. Başlıca altı plaka ve birçok ikincil plaka belirlenmiştir. Her plaka tek tek yer değiştirmektedir. Taş küre yer değiştirirken kıt'aları da sürüklemektedir. Ters yönde hareket eden iki plaka karşılaştığında biri, öbürünün altına dalar. Plakaların karşılaşması şiddetli olaylara sebep olur. Alttaki plaka, dalma sırasında sürtüşmeler meydana getirerek depremlere yol açar. Ayrıca yanardağları besleyen mağma üretimini arttırır... Kuzey ve Güney Amerika her sene Pasifik Okyanusuna 2-3 santim yaklaşmaktadır. Afrika kıt'asının (plakası) kuzeyi Avrupa'ya, batısı Amerika'ya, güneyi Madagaskar ve Afrika (Somali-Habeşistan) Arap Yarımadasına doğru yaklaşmaktadır. Avrupa ise Asya'ya, Avustralya kuzeye ve Asya ise Avustralya'ya yaklaşmaktadır. Arap Yarımadasının Anadolu'yu sıkıştırması ile Anadolu Ege'ye yaklaşmaktadır. Bu arada Pakistan'ı vuran 7.6 büyüklüğündeki depremin bilançosu giderek ağırlaşıyor. Merkez üssü Pakistan'ın Keşmir bölgesi olan depremde ölü sayısının 50 bini bulabileceği kaydediliyor. Ama maalesef Türkiye ve birkaç ülke hariç hiçbir ülke böylesi bir felaket karşısında Pakistan'a gerekli ilgiyi göstermemiştir.