Hazar ihtilâfı

Hazar Denizi (ya da gölü)ndeki ihtilâfın temelinde, "Hukuki statü"de belirsizlik vardır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Hazar'ın paylaşımı ve güvenliği meselesi yeniden gündeme geldi. 1991 öncesinde sadece Sovyetler Birliği ve İran'ın Hazar'da kıyısı bulunuyordu. Şu anda ise Rusya Federasyonu, İran, Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'ın Hazar'ın paylaşımında hakları vardır. 23 Temmuz 2001 tarihinde İran hücümbotları ve savaş uçakları Azerbaycan'a ait "Neffçala" ve "Salgan" bölgelerinde petrol araştıran (Azerbaycan- BP- TPAO) gemisini bölgeyi terke zorladılar. Böylelikle ihtilâf patlak verdi. İran'ın tavrına zorbalıktır diyenler çoğunluktadır. İran tezinde bölgeyi kendisine ait saymaktadır. Ancak bu ihtilâfta yalnızdır. ABD, Türkiye ve hatta Rusya Azerbaycan'ın yanında yer aldı. Putin'in "Bu konuda (İran- Azerbaycan ihtilâfında) askeri yollara başvurulmasına izin verilmez" sözleri ile Rusya'nın tavrını ortaya koydu. Azerbaycan sertleşmekte Azerbaycan Anamuhalefet Musavat Partisi Genel Başkanı İsa Kamber, "Hükümetten Azerbaycan'ın bağımsız bir devlet olduğunu hatırlamasını istiyoruz. İran uçaklarının (Azerbaycan hava sahasını) ihlâl etmesine izin verilmemesi gerektiğini" söyledi. Azerbaycan Savunma Bakanlığı Basın Danışmanı Ramiz Melikov yaptığı açıklamada: "Komşu ülkelerin hava kuvvetlerine ait uçaklar Azerbaycan'ın hava sahasını ihlâl eder, halkın can güvenliği söz konusu olursa, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri gerekli her türlü tedbiri alacaktır" dedi. Azerbaycan Hava Kuvvetleri Komutanı Ravil Rızayev de hava savunma sistemlerinin her türlü ihlâle cevap vermeye hazır olduğunu ifade etti. Kafkasya'da Çeçenistan, Dağlık Karabağ, Abazya ve bir yığın ihtilaflara bir yenisi "Hazar Meselesi" eklendi. Türkiye'nin tavrı nedir? Bu ihtilâfta Türkiye her konuda olduğu gibi Azerbaycan'ın yanında yer almışsa da; komşusu İran'ı da karşısına almak istememektedir. Diyalogdan ve ihtilâfın barışçı yollarla çözümünden yanadır. Ankara, bu konuda Ege'de savunduğu tezleri savunmaktadır. İran- Azerbaycan arasındaki ihtilâfın konusu olan petrolün değeri 4 trilyon dolardır. ABD Dışişleri Bakanlığı sözcü yardımcısı Philip Reeken, İran uçaklarının Azerbaycan hava sahasını ihlâllerini provokatif olarak vasıflandırdı ve barışçı çözüme engel olduğunu ifader ederek Azerbaycan'a destek verdi. İran acaba saldırır mı? İran'ın Azerbaycan'a saldırısı bir çılgınlık olur. İran'ın kuzeyinin ismi Güney Azerbaycan'dır. İran ordusunun yüzde 60'a yakını Azeri Türküdür. Böyle bir saldırı sonrasında iç savaşa ve bölünmeye sürüklenebilir. Azerbaycan ile Türkiye'nin yakınlığı azami ölçüdedir. Ayrıca bu savaş ile Bakü-Ceyhan Boru Hattı tehlikeye girer. Bu Türkiye'nin aleyhinedir. Dahası ABD ve İngiltere'nin Hazar Denizi'nde (Gölünde) 50 milyar dolarlık yatırımı vardır. Türkiye gibi, ABD, İngiltere, Gürcistan, Hazar'da gözü olan İsrail ve hatta İran'ın asırlık müttefiki Rusya, Azerbaycan'ın yanındadır. İran'ın yanında sadece Almanya, Fransa ve Ermenistan bulunmaktadır.