Osmanlı'nın açık hava müzesi

27-30 Haziran tarihleri arasında Bosna-Hersek'te zaman tünelinde geçmişi yaşadık. Önemli kısmı harâb halinde olsa da; Bosna-Hersek, Avrupa'da Osmanlının (açık hava müzesi)dir. Kale, Palanga (küçük kale), cami, medrese, çeşme, mezarlıklar, çarşı, evler, köprü (Mostar dahil), saat kuleleri harabe halindedir. Yalnız tarihi eserler değil, Bosna-Hersekli Müslümanlar da Türkiye'den ilgi beklemektedir. Bosna-Hersek'te savaşa son veren Dayton Antlaşmasına göre: Bir tarihi eseri geçmişte kim yapmışsa onu tamir etme hakkı o ülkeye aittir. Ancak Vehhâbîler bazı Osmanlı eserlerini tamir maskesiyle temelinden yıkarak, kendi mimarilerine göre onarmışlardır. Fakat UNESCO ve Bosna-Hersek Hükûmeti, aslına göre onarılmadığını tespit ettiklerinden, Suudîler'in Osmanlı eserlerini imar faaliyetini durdurmuştur. Savaş izleri Saraybosna başta olmak üzere, Bosna-Hersek'in her yerinde savaş izleri korunuyor. Saraybosna'nın ana caddesinde (yeni yapılar hariç) roket, top ve mermi izi taşımayan tek bina yoktur. Misafir edildiğimiz (Holiday Inn) otelinin tam karşısında 20 katlı 2 bina harabe halindedir. Az ötesinde bir mahalle büyüklüğündeki fabrika da harabe halindedir. Savaşta sadece Saraybosna'ya 300 bin top mermisi ve füze düşmüştür. Eğitim durumu Bosna-Hersek'te eğitim seviyesi son derece yüksektir. Okumayı çok seviyorlar. Saraybosna'da 3 Türk özel okulu var. Bir okul da diğer şehirde vardır. Bu yıl bir okul daha açılacak. Bu okullar Saraybosna'nın en kaliteli eğitim veren okulları olduğu için Yugoslavya'nın (Sırp) Büyükelçisi ve Konsolosunun çocukları da burada okumaktadır. Bosna-Hersekli kız öğrenciler ilkokul birinci sınıfından üniversite son sınıfa kadar serbest bir şekilde okula gidebilmektedir. (İsteyenler için) Orta öğretimde öğrencileri sabahleyin okula gidiyorlar. İsteyenler öğleden sonra camiye giderek Kur'an-ı kerim ve ilmihal bilgisi öğrenmektedir Şehitlikler Parklar, cami etrafındaki araziler, stadyum ve her yer şehit mezarları ile doludur. Şehidlerin mezar taşlarında Türk bayrağı var. Mezarlıklarda eski ile yeni mezarları ayırmak çok zor. Mezar taşları Osmanlının mezar taşı şeklinde olup estetikliği aynen devam ettiriyorlar. Bir Boşnak aydının itirafı: "Ayvaz Dede şenlikleri, dini görünümlü ise de; aslında Osmanlıya her yıl yapılan biat merasiminin devamıdır. İstisnalar hariç, siz Osmanlının vârisi olmayı reddi miras ettiniz. Bize gelince Avrupalı görünüşte Osmanlıyız. Kendimizi Osmanlının vârisi kabul ediyor ve şeref duyuyoruz."