Anne-baba ve akraba hakkı

İslâmiyette haklardan biri de; insanın vücûda gelmesine, beslenmesine, rızıklanmasına ve benzeri şeylere vâsıta olan anne, baba, dede, nine gibi kimselerin haklarıdır. Hak teâlâ bunlar vasıtasıyle kullarına rızık ulaştırmaktadır. Bunlar vâsıtasıyla bir kısım insanlar menfaat bulmakta, izzet ve bedenî rahatlığa, mâli ni'metlerden bir çoğuna kavuşmakta onlardan beslenmektedirler. Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem" "İnsanlara şükür etmeyen Allaha şükür etmiş olmaz" buyurmuştur. Allahü teâla Kur'ân-ı kerîmde meâlen "İnsana, ana-babasını itâ'at ve iyilikte bulunmalarını emir ettik. O annesi meşakkat üzerine meşakkat çekerek karnında taşıdı. Ona iki sene süt verdi. Bana ve ana-babana şükür et..." (Lokman-14) buyurmuştur. Bu hüküm Kur'an-ı kerîm birçok yerde bildirilmektedir. Resûlullah büyük günahları zikrederken Allaha şirk koşmanın yanında "Ukûk-u vâlideyn" zikr etmiştir. Ya'nî ana-babanın sözünü dinlememek, onlara isyân etmek, karşı gelmek ve eziyyet etmektir. Resûlullah Efendimiz, on şeyi vasiyet etmiştir 1- Öldürülsen veya yakılsan da Allaha şirk koşma. 2- Malından ve ehlinden ayrılmanı emir etseler de ana-babana isyân etme. 3- Bile bile farz namazı terk etme. Çünkü farz namazı terk eden Allahın emniyetinden uzak olur. 4- Asla içki içme çünki bütün kötülüklerin başıdır. 5- Günâhtan sakın. Zîrâ günâh Allahın gadabına sebep olur. 6- İnsanlar helâk olsalar da harpten kaçma. 7. Senin de içinde bulunduğun insanlara bir musîbet, zarar gelirse oradan ayrılma. 8- Fazla malından çoluk çocuğuna sarf et. 9- Onlara terbiye vermekten el çekme. 10- Onların Allahtan korkmalarını sağla. Bir kimse Resûlullahtan iyi muâmelede bulunmağa en ziyade hakkı olan kimdir? Diye sordu. "Annendir" buyurdular. Daha sonra kimdir? Diye sorunca, yine "Annendir" buyurdular. Daha sonra kimdir? Diye sorunca, yine "Annendir" buyurdular. Daha sonra kimdir? Diye sorunca, bu sefer "Babandır. Daha sonra en yakınlarındır" buyurdular. Resûlullah üç kere "Burnu yerde sürünsün" buyurdular. Yâ Resûlullah o kimdir? Diye sordular. Buyurdular ki: "Ana-babası, yanında ihtiyarladığı hâlde, (rızalarını alamayıp) Cenneti kazanamayanın burnu sürtsün."