Dört sayısının önemi

Dört Büyük Halife'nin Cenab-ı Hakkın nezdindeki kıymeti malûmdur. Âlemin yaratılışında da bu dört sayısının ayrı bir önemi vardır. Her ikbâl her salâh ve saadet, çok ve az, Allahü teâlâ âlemde halk etmiştir. Cenab-ı Hak, ikbâl ve saadetin aslını ve beyanını dört şeyde koymuştur. O cümlenin hudûdunu ve sayısını Allahü teâlândan gayri kimse bilmez. Lâkin bilinen, meşhur olan bazılarını sayacak olursak: - Aklın salahı, faydalı olması dört şey iledir. Uygunluk, şükr edici olmak. Sakınıcı olmak ve iyi işli olmak. -Tabîatin salahı, düzeni dört şey iledir. Harâret, sıcaklık, burûdet [soğukluk], rutûbet [nem] ve yübûset [kuraklık]. - Dinin salâhı, esası dört şey iledir. Namaz ve zekât, oruç ve hac. - Namazın salâhı dört şey ile meydana gelir. Kıyâm, rükü', secde, kade-i ahîre. - Zekâtın salâhı dört şey iledir. Verici ve alıcı, nisâb ve mal. - Orucun salâhını dört şeyde koymuştur. Oruca niyet ve imsâk ve kabiliyet, vakit. - Haccın salâhını dört şeyde koymuştur. İhrâm ve vukûf, tavâf ve sa'y. - Gazâ etmenin salâhını dört şeyde koymuştur. Kuvvet ve gayret, şehâmet ve şecâ'at. - Farzın salâhını dört şeyde koymuştur. Şart ve rükn, eb'az ve hey'et.(suret, görünüş) - İnsanın düzeni dört şey iledir. Yiyecek, içecek, giyecek ve ev. - Dünyanın salâhını dört şeyde koymuştur. Hil'at (süs, güzellik), hürmet, muhabbet ve meveddet. (sevgi ve saygı) - Abdest dört şey ile tamam olur. Yüzü yıkamak ve kolları yıkamak. Başını mesh etmek ve ayaklarını yıkamak. - Gökten inen büyük kitaplar dört tanedir. Tevrât, İncîl, Zebûr ve Kur'ân-ı azîm-üş-şân. - Şehâdet kelimesini dört kelimeye koymuştur. Lâ ilâhe illallah, Muhammedün Resûlullah. -Bâtının düzeni de dört şey iledir. İlim ve akıl, havf ve recâ [korku ve ümit]. - Onsekizbin âlemin salâhını dört şeyde koymuştur. Arş ve Kursî, Lehv ve Kalem. - Esmâ-i hüsnânın salâhını dört isimde koymuştur. Evvel ve âhir, zâhir ve bâtın.