Emanete hıyanet etmek

Kötü huyların en kötülerinden biri de hıyânettir. Hıyânet, birine kendini emîn, güvenilir tanıttıktan sonra, o emniyeti, güveni bozacak iş yapmak demektir. Hıyânet haramdır. Münâfıklık alâmetidir. Hıyânetin zıddı emanettir, emîn olmaktır. Mümin, herkesin mâlını, canını emniyet ettiği kimsedir. Emânet ve hıyânet, mâlda olduğu gibi, sözde de olur. Hadîs-i şerifte, "Meşveret edilen, danışılan kimse emîndir" buyuruldu. Yani onun doğruyu söyliyeceğine ve sorulanı başkalarından gizliyeceğine emânet olunur, güvenilir. Onun, doğru söylemesi vâcibdir. İnsan, mâlını, emniyet ettiği kimseye bıraktığı gibi, doğru söyliyeceğine emîn olduğu kimse ile istişâre eder, danışır. Âl-i İmrân sûresi, yüzellidokuzuncu âyetinde meâlen, "Yapacağın işi önce meşveret et" buyuruldu. Meşveret, yani danışmak, insanı pişman olmaktan koruyan bir kale gibidir. Meşveret olunacak kimsenin, insanların hâlini, zamanın ve memleketin şartlarını bilmesi lâzımdır. Buna siyâset bilgisi denir. Bundan başka, aklı, fikri kuvvetli, ileriyi gören, hattâ sağlığı yerinde olması lâzımdır. Danışılan kimsenin, bilmediğini veya bildiğinin aksini söylemesi günahtır. Hatâ ile söylemesi günah olmaz. Bu şartları taşımıyan biri ile meşveret edilirse, her iki tarafa günah olur. Din ve dünya işlerinde bilmiyerek fetvâ verene, melekler la'net eder. Bir kimse zararlı olduğunu bilerek bir emir verse, hıyânet etmiş olur. Abdüllah bin Mes'ûd "radıyallahü teâlâ anh" buyurdu ki, "Dîninizden ilk olarak, ayrılacağınız, elinizden kaçıracağınız şey, emânet olacaktır. Son olarak elinizden kaçacak şey namazdır. Dîni olmadığı hâlde, namaz kılan kimseler olacaktır". Hadîs-i şerifte, "Arkadaşlık ettiği kimseyi öldüren benim ümmetimden değildir. Öldürülen kâfir de olsa, yine böyledir" buyuruldu. Vadinde, sözünde durmamak da kötü huydur. Zararlı, kötü bir iş yapacağına söz verildiğinde bu yerine getirilmez. Yalan olarak vadetmek haramdır. Böyle vaadi bozmak da ayrıca günah olur. Yerine getirmek ise, yalancılık günahını yok eder. Fâsid yani şartlarına uygun olmayan alış veriş de böyledir. Bu satıştan vazgeçmeleri vâcib olur. Vazgeçip, tövbe edince günahları kalmaz. Bu satışı bozmazsa, günah iki kat olur.