Gıybet etmenin sebepleri

İnsanı gıybet etmeye sürükleyen sebepler çoktur. Bunlardan onbiri şunlar: Ona karşı düşmanlık, yanında olanların fikirlerine uymak düşüncesi, sevilmeyen bir kimseyi kötülemek, kendisinin o günahta bulunmadığını bildirmek, kendinin ondan üstün olduğunu bildirmek, hased etmek, yanında bulunanları güldürmek, şakalaşmak, onunla alay etmek, ummadığı kimsenin haram işlemesine hayretini bildirmek, buna üzüldüğünü, ona acıdığını bildirmek, haram işlediği için onu sevmediğini bildirmek. Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, başkasının günahlarının kendisine verilmesine sebep olur. Bunları, her zaman düşünmek, insanın gıybet etmesine mâni' olur. Yanında gıybet yapıldığını işiten kimse, buna hemen mâni' olmalıdır. Hadîs-i şerifte, "Yanında, din kardeşine gıybet edilince, gücü yettiği hâlde ona yardım etmeyen kimsenin günahı, dünyada ve âhırette kendisine yetişir" buyuruldu. Gıybet yapılırken, orada bulunan kimse, korkmazsa, söz ile, korkunca, kalbi ile reddetmezse, gıybet günahına ortak olur. Sözünü kesmesi veyahut kalkıp gitmesi mümkün ise, bunları yapmalı. Eliyle, başıyla, gözüyle menetmesi kâfî gelmez. Açıkça, sus, demesi lâzımdır. Gıybet etmenin keffâreti, üzülmek, tövbe etmek ve onunla helâllaşmaktır. Pişman olmadan helâllaşmak, riyâ olur, ayrı bir günah olur. Ölüyü gıybet etmek de haramdır. Altı kişinin kusurlarını, ayıplarını arkasından söylemek, gıybet olmaz: Ona acıdığı için söylemek, ona mani olunması için söylemek, fetvâ almak için söylemek, Müslümanları onun şerrinden korumak için söylemek. O kusur, ona isim olmuş ise, onu bu isim ile tanıtmak mecburiyetinde olmak. Âşikâre, herkesçe bilinen fıskı, bid'ati ve zulmü söylemek. Kızarak, onu kötülemek niyeti ile söylenen, gıybet olur. Satılmakta olan malın kusurunu müşteriye söylemek, satıcıyı gıybet etmek olmaz. Evlenecek olanların aybını, kusurunu haber vermek, gıybet olmaz, nasîhat olur. Birşeyi bilmeyene nasîhat vermek, vâciptir. Açıkça haram işleyenin ve zulmedenin, açık olmayan başka ayıplarını bildirmek, gıybet olur. Hadîs-i şerifte, "Hayâ cilbâbını çıkaran kimseyi söylemek gıybet olmaz" buyuruldu. Burada, hayâ cilbâbını çıkarmak, açıkça haram işlemek demektir. Hadîs-i şerîf, böyle kimsenin hayâsı olmadığını işâret etmektedir.