"Hayâ, ancak hayır getirir"

Resulullah efendimiz, "Hayâ, bir şeyde bulunursa, onu, ancak süsler. Hayâsızlık da, bir şeyde bulunursa, onu, ancak lekeler!" buyurdu. Hayâ nedir? Hayâ, utanma manasına gelir. Hayâ, hoşa gitmeyen bir işin yapılması, sırasında, insanın yüzünde beliren ince, kızarma halidir. Hayânın bir çeşidi de, İmani hayâdır ki, masiyet ve günah olan kötü işlerden mümini alıkoyar. Hayânın yerine göre değişik biçimleri vardır: Mesela, ibadetteki kusurdan dolayı Hayâ, Meleklerinki gibi ki, Melekler: "Senin şanın yücedir. Biz, sana hakkıyle ibadet edemedik!" derler. Kerem sahibinin hayâsıdır ki, Peygamber efendimizin, konuşmaya dalan Eshabına "Artık, gidiniz!" demekten Hayâ etmesi gibi. Yüce Allah, bunu, Ahzab suresinin elli üçüncü ayetinde açıklamıştır. Önemsiz isteklerde bulunmaktan hayâ vardır ki, Hz. Musa'nın "Ya Rab! Dünyaya ait hacetimi sana arz etmeğe ve onu, senden istemeğe hayâ ediyorum!" demesi gibi. Buna karşılık Allahü teâlâ ise "Hamurunun tuzuna ve koyununun yemine varıncaya kadar hepsini benden iste!" buyurmuştur. Peygamber efendimiz hayâ ile ilgili buyurdu ki: "Her din için bir ahlâk vardır. İslam ahlâkı da, hayâdan ibarettir!" "Hayâ, ancak, hayır getirir." "Hayâ, İmandandır. İman, ise, Cennettedir. Yüzsüzlük, cefadandır. Cefa, ise, Cehennemdedir!" "Şu dört şey, insanlara gönderilmiş bulunan Peygamberlerin Sünnetlerindendir: Güzel koku sürünmek, Evlenmek, Misvak tutunmak, Hayâ." "İlk Peygamberlik sözlerinden, insanların idrak ve tevarüs ettiği şey: 'Utanmayınca, istediğini yap!' sözüdür." Resulullah efendimiz eşsiz hayâ sahibiydi. Resulullah bir kimse ile müsâfeha edince, o kimse elini çekmedikçe, mübârek elini ondan ayırmazdı. O kimse, yüzünü çevirmedikçe, mübârek yüzünü ondan çevirmezdi. Bir kimsenin yanında otururken iki diz üzerinde oturur, ona saygıdan dolayı mübârek bacağını dikip oturmazdı. Abdullah bin Ömer'den rivayet edildiğine göre: "Hayâ ile İman, daima bir arada bulunurlar. Onlardan biri kaldırılınca, diğeri de, kalkar!" Hakimi Tirmizi buyurdu ki: Hayâ, takvanın kardeşidir. Kul, hayâ etmedikçe, hiçbir zaman takva sahibi olamaz!