"İhlâs odur ki..."
Evliyânın büyüklerinden Ebû Bekr-i Dükkî hazretleri buyurdu ki: "İhlâs odur ki; insanın zâhiri, bâtını, durması, hareket etmesi, nefes alıp vermesi, yâni her hâli Allahü teâlâ için olmalıdır. Nefsin, hevânın payı bulunmamalı, hiçbir hareket, bir mahlûk için olmamalıdır." Türkistan'da yetişen büyük velîlerden Ebû Saîd Ebü'l-Hayr buyurdu ki: "Allahü teâlâdan ihlâsı, her şeyi O'nun rızâsı için yapmayı isteyiniz. İhlâsta, dünyâ ve âhirette kurtuluş vardır." Seyyid Emîr Külâl hazretleri buyurdu ki: "İhlâssız amel, sahte para gibidir, kabûl edilmez." Sehl-i Tüsterî hazretlerine, "İnsanın nefsine en çok ağır gelen şey nedir?" diye sorduklarında, "İhlâstır." cevâbını vermiş; "Zîra ihlasta nefsin nasîbi yâni payı yoktur." diye bir açıklamada da bulunmuştur. İmâm-ı Rabbânî ise, ihlâs ile, uzun yılların amelinin, işinin, kısa zamanda ele geçeceğini açıklamış ve buyurmuş ki: İbadet yaparken, Allahü teâlâ emrettiği ve beğendiği için yapmaya niyet etmelidir. Bütün işlerin, iyiliklerin hep ihlas ile yapılması lazımdır. Kiminde, ihlas, kendini zorlayarak hasıl olur ve kısa bir zaman devam eder. Sonra kalbe nefsin arzuları gelir. Devamlı ihlas sahiplerine Muhlas denir. Zahmet çekerek elde edilen, devamsız ihlas sahiplerine Muhlis denir. Muhlas olana, ibadet yapmak, tatlı ve kolay olur. Çünkü bunlarda, nefslerinin arzusu ve şeytanın vesvesesi kalmamıştır. Böyle ihlas, insanın kalbine ancak bir evliyanın kalbinden gelir. İmam-ı Ahmed bin Hanbel hazretleri Bağdat'ta pazardan dönüyordu. Biri koşarak gelip çantasını alarak taşımak istedi. Vermek istemeyince de ısrar etti: "Efendim, bizim vazifemizdir büyüklerimize hizmet etmek! İmam-ı Ahmed bin Hanbel, şu karşılığı verdi: "Biz kendimizi, çantası taşınacak büyüklerden bilirsek ihlasımız bozulur bu kibir olur, küçüklüğümüzün delilini teşkil eder. Bu sebeple bizi çantası taşınacak büyüklerden bilmek size sevap kazandırsa bile bize günah getirir. En iyisi, kendi yükümü kendim taşımalıyım. Çünkü mahşerde de herkes kendi yükünü kendisi taşıyacak, kimse kimsenin yükünü yüklenmeyecektir!"