İnsanlar üç kısma ayrılır

Uzun zamandır, dünyadan, dünyanın ne olduğundan bahsettik. İnsan için bir dünya hayatı var bir de ahıret hayatı var. Biraz da kaçınılmaz son olan ölümden, ölüme hazırlıktan ve ahıretten bahsetmek istiyorum. Bunları büyük islam alimi İmam-ı Gazali hazretlerinin dilinden sunacağız... Bilmiş ol ki; dünyanın zevklerini seven, ona aldanıp meyleden kimse, ölümden gaflet eder ve ölümden bahsedilince, ondan nefret eder. İşte bu gibiler hakkında Allahü teâlâ: "De ki: "Doğrusu kendisinden kaçtığınız ölüme mutlak yakalanacaksınız; sonra; görüleni de görülmeyeni de bilen Allah'a döndürüleceksiniz." O size işlediklerinizi haber verecektir" (62- Cum'a: 8) buyurmuştur. Sonra insanlar üç kısma ayrılır. Bir kısmı, dünyaya dalmış gidiyor. Diğer kısmı henüz tövbe etmiş ve Hakk'a yönelmiştir. Üçüncü kısmı da kemâle ermiş âriflerdir. Dünyaya meyleden, ölümü anmaz; anarsa da dünyadan nasıl ayrılacağına üzülerek anar. Bunun için ölümü yerer. Bu gibilerin bu maksatla ölümü anmaları, Allaha uzaklaşmaktan başka bir yarar sağlamaz. Henüz tövbe etmiş olana gelince; onun ölümü fazla anması, korkunun artması ve tövbeye devamı için lâzımdır. Bâzan ölümden korkması, tövbesini tamamlamadan ve gerekli azığını almadan korkusu sebebiyle olabilir ki, burada mâzur sayılır. Bu maksatla ölümü sevmeyen, Peygamber Efendimiz'in, "Ölümü kerih göreni, ondan hoşlanmayanı Allah da kerih görür" buyurduğu kimselerden sayılmaz. Çünkü bu adam ölümü kerih görmüyor, kusur ve noksanlarını telâfi peşindedir. Bu, sevgilisine ulaşmak için sevgilisinin arzû ettiği şekilde hâzırlanmakla meşgul olduğundan vakit kazanmak isteyenlerin durumuna benzer. Bu, ölümü kerih görmüş sayılmaz. Bunun belirtisi, devamlı olarak hazırlıkla meşgul olmaktır. Böyle yapmazsa dünyaya meyletmiş sayılır. Ârife gelince; o, devamlı olarak ölümü hâtırlar, çünkü ölüm onun için, sevgili ile buluşma zamanıdır. Seven, sevgilisi ile buluşacağı günü hiç hatırından çıkarmaz. Hattâ ölümün geç gelmesine canı sıkılır. Bir an önce bu isyan dünyasından kurtulup Allaha ulaşmağa can atar...