İsraf çeşitleri

Ölçüsüz, düşüncesiz alışverişler israftır. İhtiyaç olmadan, her istediğini yemek, giymek te israftır. Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem", "Her istediğini yemek israftandır" buyurdu. Doydukdan sonra veya hazmolmadan, acıkmadan tekrâr yemek israf olur. Sofrada yemek çeşitlerini lüzûm yok iken artırmak israftır. Fakat, bir yemekten usanıp herbirinden biraz yiyerek ibâdet yapmak, meselâ oruç tutmak, helâl kazanmak için çalışmak veya müslüman kardeşlerine yardım etmek gibi ibâdetler için kuvvetlenmek düşüncesi ile veya sofrada misâfir bulundurmak niyeti ile olursa, israf olmaz. Ziyân etmedikçe ve başka bozuk niyet ile olmadıkça, lezzet ve zevk için yemek çeşidini artdırmak da câiz olduğunu, A'râf sûresinin otuzbirinci âyeti ve Mâide sûresinin doksanıncı âyeti göstermektedir. Bu iki âyet-i kerîmeye dayanarak, âlimlerimiz, her çeşit meyve yiyerek lezzet almağa câiz demişler ve Resûlullahın "sallallahü aleyhi ve sellem" çeşitli meyve yediğini haber vermişlerdir. Abdullah ibni Abbâs "radıyallahü anhümâ" için buyurulan, "İstediğini ye, istediğini giyin! İnsanı yanlış yola götüren, israf ve tekebbürdür" hadîs-i şerîfi, 'Buhârî'de yazılıdır. Ekmeğin pişkin yerini ve içini yiyip, kenar ve kabuklarını atmak israftır. Bırakılan kısımları başkası veya hayvan yerse, israf olmaz. Sofraya lüzûmundan fazla ekmek koyup, sonra bunları, tekrar yemek için kaldırmamak israftır. Yani, yenmiyen ekmek parçalarını atmak ve riyâ, gösteriş, şöhret için fazla ekmek koymak israf olur. Nefîs yemekleri yemek, kıymetli, yeni elbise giymek, yüksek, büyük binâlar yapmak ve dînin sâhibinin haram etmediği daha bu gibi şeyler, helâlden kazanıldığı, kibir ve öğünmek için olmadığı zaman israf değildir. Lüzûmundan fazla olunca tenzîhen mekrûh olurlar. Âhıreti kazanmak istiyenlere, lâzım olan ile kanaat edip, fazlasını sadaka vermek yakışır. İmâm-ı Mücâhid buyuruyor ki: "Bir kimse, Allahü teâlânın emrettiği yerlere dağ kadar altın harcasa, israf olmaz. Bir dirhem (yaklaşık beş gram) gümüşü veya bir avuç buğdayı, haram olan yere vermek israf olur". Hâtim-i Tâî, cömerdliği ile meşhûrdur. Çok verdiği için, "Malı israf etmekte hayır yoktur" dediklerinde, "Hayra verilen mal israf olmaz!" demiştir. Fakat, sadaka vermede ölçü kaçarsa, öncelik sırasına dikkat edilmezse ifraf olur. Sadaka vermede hangi hallerde israf olur, bunu da yarın ele alalım.