Müşteriye doğruyu söylemeli

Alış verişte hîle yapmamalıdır. Peygamberimiz "sallallahü aleyhi ve sellem", Müslümanların, şehre mal getiren köylüleri karşılayıp piyasa fiyatını gizliyerek, ucuz satın almalarını yasaklamıştır. Köylünün bu sûretle yaptığı satıştan vazgeçmesi câizdir. Köylü ucuz birşey getirince, bunu karşılıyarak, malı bana bırak, ben sonra yüksek fiyatla satarım demekten de men buyurdu. Bir malın pahâlı satılması için, herkesin yanında, onu yüksek fiyatla satın almaktan da men buyurdu. Müşterîler, böyle bir satış olduğunu anlarsa, satışı bozabilir. Piyasayı bilmiyenlere yüksek fiyatla mal satmak da haramdır. Hatta, acemî olup, ucuz satan veya pahâlı alanlar ile alış veriş etmemelidir. Bunlarla alış veriş sahîh ve câiz ise de, piyasadaki fiyatı bunlardan gizlemek günahtır. Basra'da büyük bir tüccar vardı. İrân'da, Süs şehrinde bulunan adamlarından biri, mektûb yazarak, bu sene şeker kamışı verimli olmadı. Başkaları duymadan, çok şeker al dedi. Tüccar da, çok şeker satın alıp, şeker piyasadan çekilince, pahâlı satarak, otuzbin dirhem gümüş kâr etti. Sonra, düşündü: "Şeker kamışlarına âfet geldi ve ben Müslümanlardan saklıyarak, onlara hıyânet ettim, bu nasıl Müslümanlıkdır?" deyip, otuzbin dirhemi, şekerlerini almış olduğu kimselere götürdü. Her birine, bu para senindir dedi. Niçin, dediklerinde, yaptığı yanlış işi anlattı. Hiçbiri almayıp, sana helâl olsun dediler. Akşam evinde düşündü ki, "Belki utanarak almamışlardır. Din kardeşlerime hıyânet ettim" diyerek, ertesi gün tekrâr götürdü. Her birine yalvararak otuzbin dirhem gümüşü taksîm etti... Müşteriye doğru söylemeli, hiç hîle etmemelidir. Malda bir ârıza oldu ise, haber vermelidir. Malı, akrabâ veya ahbâbından, ona yardım olsun diye yüksek fiyatla aldı ise, müşterisine bunu söyliyerek, doğru değerini bildirmelidir. Meselâ, on milyon etmiyen malı, on milyon vererek aldı ise, o malı satarken, on milyona aldığını söylememelidir. Ucuz aldığı bir malın fiyatı yükselip pahâlı satıyor ise, aldığı fiyatı söylemelidir. Böyle hıyânetleri bilmiyerek yapan çoktur. Hıyânet yapmaktan kurtulmak için, herkes, kendine yapılmasını istemediği şeyleri, başkalarına yapmamalıdır. Çünkü, herkes, dikkat ile, pazarlıkla uğraşarak, tam değerini verip aldığını sanır. O halde, aldatarak satmak, hıyânet ve dolandırıcılık olur.