Öfke, insanın aklını giderir

Korkaklık kötü huy olduğu gibi, gadabın, sertliğin aşırı ve zararlı olması da kötü huydur, buna "tehevvür", atılganlık denir. Atılgan olan hiddetli, sert olur. Bunun aksine hilm, yumuşaklık denir. Halîm kimse, gadaba sebep olan şeyler karşısında kızmaz, heyecâna gelmez. Korkak olan, kendine zarar verir. Gadablı kimse ise, hem kendine, hem de başkalarına zarar verir. Sertlik, insanın aklını giderir, küfüre kadar götürür. Hadîs-i şerifte, "Gadab, imanı bozar" buyuruldu. Resûlullahın "sallallahü aleyhi ve sellem" dünya için gadaba geldiği görülmedi. Allah için gadaba gelirdi. Gadab sâhibi, karşısındakinin de kendisine karşılık yapacağını önceden düşünmelidir. Gadaba gelen kimsenin sinirleri bozulur, kalb hastası olur. Bu bozukluk, dışına da sirâyet ederek, çirkin ve korkunç bir hâl alır. Gadabı yenmeğe "Kâzm" denir. Kâzm etmek çok sevaptır. Kâzm sâhibine, yani gadabını yenene, Cennet müjdelendi. Allah rızâsı için kâzım olan kimse, karşısındakini af edip, ona karşılık yapmaz ise, Allahü teâlâ onu çok sever, Cennetin, bunlar için hâzırlanmış olduğunu bildirmiştir. Hadîs-i şerifte, "Bir kimse, Allahü teâlânın rızâsı için gadabını def ederse, Allah da, ondan azâbını def eder" buyuruldu. Yine bir hadîs-i şerifte, "Bir Müslümanda üç şey bulunursa Allahü teâlâ onu muhâfaza ve himâye eder, onu sever, merhamet eder. Nimete şükür etmek, zâlimi af etmek, gadaba gelince, gadabını yenmek" buyuruldu. Nimete şükür etmek, onu İslâmiyete uygun olarak kullanmak demektir. Hadîs-i şerifte, "Gadaba gelen bir kimse, dilediğini yapmağa kâdir olduğu hâlde, yumuşak davranırsa, Allahü teâlâ, onun kalbini, emniyyet ve iman ile doldurur" ve "Bir kimse gadabını örterse, Allahü teâlâ onun ayıplarını, kabâhatlarını örter" buyuruldu. İmâm-ı Gazâlî hazretleri, "Hilm sâhibi olmak, yumuşak huylu olmak gadabını yenmekten daha kıymetlidir" buyurdu. Hadîs-i şerifte, "Yâ Rabbî! Bana ilim ver, hilm ile zînetlendir, takvâ ihsân eyle! Âfiyet ile beni güzelleştir" buyuruldu. Abdüllah ibni Abbâs hazretlerine bir kimse söğdü. Buna karşılık olarak, bir ihtiyâcın varsa, sana yardım edeyim, buyurdu. Adamcağız başını öne eğerek ve utanarak özür diledi.