İran göz ardı edilemez

Batı ile İran arasında 10 yıl süren nükleer müzakereler nihayet anlaşmayla sonuçlandı. İran'a 6 aylık bir süre tanındı ve ambargoda 7 milyar dolarlık bir gevşeme sağlandı. Borsa yükseldi, petrol fiyatları aşağı indi. Altın ve dolar geriledi.

İran Türkiye için büyük bir pazar olmasına rağmen ambargo nedeniyle gerektiği kadar gelişememişti bu pazar. Gerçekleştirilen ihracatta ise zorluklar yaşanıyordu. En fazla da para transferinde yaşanıyordu. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mehmet Büyükekşi'nin bildirdiğine göre Türk ihracatçılarının 1 milyar dolar civarında bir alacağı vardı ve tahsil edemiyorlardı.

Anlaşmadan sonra hem para transferinin ve hem de ticari ilişkilerin bir düzene girmesinin yanı sıra başta Van olmak üzere Doğu Anadolu'nun ticaretinde ciddi bir büyüme yaşanacağı kesin.

İran'la geçen sene 22 milyar dolar tutarında dış ticaret gerçekleştirilmiş ve bunun önemli bir kısmı petrol ve doğalgaz ithalatından olmuştu. Ticaret hacminin 30 milyar dolara çıkması bekleniyor. Türkiye'nin bu farkın önemli bir kısmını ihracat olarak gerçekleştirmesi ve durumu lehine çevirmesi imkân dahiline girdi yani.

Türkiye ithal ettiği petrolün bedelini TL olarak ödüyor ve İran da bu parayla altın satın alıyordu. ABD ve AB ambargonun çerçevesini daraltınca; o imkân da ortadan kalkmıştı. Türkiye için olduğu kadar İran için de büyük sıkıntıydı bu.

İran'ın ambargodan dolayı uğradığı mağduriyet bununla da kalmamıştı tabii. Petrol ve doğalgaz satışları da yarı yarıya azalmıştı. İlaç gibi zaruri ihtiyaçlarını dahi temin etmekte sıkıntı çekiyordu. Anlaşmanın sağlanması, Tahran'a geçici de olsa bir soluk alma imkânı verdi.

Türkiye-İran arasındaki ticari ilişki sadece mal alıp satma ile sınırlı değildi. İran Rusya, Almanya ve Hollanda'dan sonra Türkiye'ye en çok turist gönderen ülkeydi. 2011 yılında 1 milyon 900 bin İranlı turist geldi Türkiye'ye. 2012'de ise ambargo nedeniyle 1 milyon 100 bine düştü İranlı turist sayısı.

İran'ın imzaladığı bu anlaşma Irak ve Suriye'yi de etkileyecek hiç şüphesiz. Suriye mesela. 22 Ocak 2014'te Cenevre'de "barış görüşmeleri" için masaya oturacağı biliniyor. Bu da Türkiye'nin komşuları ile problemsiz bir sürece gireceği ve ticari ilişkilerini arttıracağı anlamına geliyor.

Ambargo İran'a 120 milyar dolara mal oldu. İranlı yöneticiler Batı ile ters düşmenin ülkelerine nasıl bir fatura çıkardığını yaşayarak gördüler. Bundan sonra Batı'ya entegre olmak için daha fazla çaba göstermeleri gerektiğini kesin bir şekilde fark ettiler.

6 aylık süreye bakıp İran'a ne ticaret yapılır, ne de yatırım. Ne zaman sürdürülebilir bir anlaşma yapılır o zaman.  Da... tepkiler olumlu. Cumhurbaşkanı Ruhani ve İran halkı devamından yana. Bunu da göz ardı etmemek gerekiyor.