Birbirini doğuran sonuçlar
Merkez Bankası faizi arttırınca ve buna devam edeceğini hissettirince "eski oyun düzenine" dönmüş olduk. Yüksek faiz sıcak parayı yani "carry trade"çileri çekiyor, gelen yabancı döviz bozdurup TL faize yatıyor; kur geriliyor, TL değerleniyor. İthal girdilerin fiyatları gerileyen kurla birlikte yerinde kalıyor veya düşüyor, bu da enflasyonu frenliyor. Kurun gerilemesi tabii ki sadece yüksek faize bağlı olmaz. Nitekim "son 4 yılda TL'nin değerlenmesi yüksek faizden oldu" dersek, ekonomik büyümeye ve iyileşmeye haksızlık etmiş oluruz. Ancak bugünlerde TL'nin değerlenmesinin en büyük sebebinin de faiz artışı olduğunu kabul etmeliyiz. *** Bu oyun planında enflasyonu frenlemek mümkün... Yurt dışında emtia fiyatlarındaki hızlı yükselişin sebep olduğu "ithal edilen enflasyonun" bir bölümü, "yüksek faiz-düşük kur" formülüyle bertaraf edilecek. MB faizi yükseltirken bu etkiden yararlanmayı da düşünüyor. Gerçi elinde başka enstrüman da yok ama bu tablonun işine yaradığı da bir gerçek... Lakin, dövizin reel getirisini artıran ve TL'yi değerli kılan bu mekanizma, büyümeyi de tehdit edebilir. *** "O halde ihracat nasıl artıyor?" sorusu da zihinlere takılabilir. Parite (yükselen euro) etkisini bir kenara koyarsak, ihracattaki artışın büyümenin motoru olduğu bir gerçek. Esas olarak bu sağlıklı bir tablo... Ancak, sermaye tabanı yeterli olmayan ve rekabet gücü sınırlı firmaların, iç talep yeterli olmadığı için dış satıma yöneldiği gerçeğini de unutmamak lazım. Bu firmalar, düşen kurlarla -zaten az olan- kârlarının birazını daha kaybediyorlar; üstelik sırtlarını dayayacakları güçlü sermayeleri de yok. İşte "yüksek faiz-düşük kur" mekanizmasının kötü yan etkisi de burada başlıyor. Büyüme ihracata dayanıyor ama ihracatçının yaslanacağı sermayesi zaten kıt... Kârı da azalınca tıkanmaya başlıyor. Azalan büyüme maliyet enflasyonu doğuruyor, bunun önüne geçmek için artırılan faiz ise kuru düşürüp ithal maliyetini aşağıya çekerken, ihracatın da kârını eritiyor. İhracat hız kaybederse bu defa büyüme yavaşlayacak, yani döngünün başına döneceğiz. Modern zamanlarda ekonomiyi yönetmek de zor, tahlil etmek de...