Cari açık tehlikeli mi?

Hafta başından itibaren bir telaş, bir korku, sormayın gitsin. Döviz, faiz, borsa tarumar. Moraller yerlerde. Felaket senaryosunun bini bir para. "Ne oluyoruz yahu?" diyen diyene. Önce sonucu yaşayıp, sonra sonuca gerekçe bulmaya alışkın piyasamız, Kıbrıs, AB, sıcak para, dış ticaret derken, nihayet sebebi buldu: yükselen cari açık. Ocak ayında açık dört kat artıp 800 milyon dolara dayanmış. Yani ülkenin döviz girdileri ile çıktıları arasındaki fark büyümüş. 2001 krizinde cari açık 9 milyar dolardı. Geçen sene ise 6,5 milyar dolar. Ocak rakamı geçen seneyi dörde katlayınca, aldı hepimizi bir telaş. Henüz üç sene önce, cari açık ve baskı altındaki kur yüzünden tarihi bir darbe yemiş olan bir ekonominin, aynı kâbusu görmesini çok yadırgamamak gerek. Ama tedirginliği de abartmamak lazım. Şimdi duruma göz atalım. Evet cari açık ithalatın hızlı artışından dolayı büyüyor. Zira TL değerlenmiş durumda. Dikkat çeken bir durum da, ödemeler dengesindeki "Net Hata ve Noksan" kaleminde geçen sene 5,5 milyar dolar giriş görünüyordu. Bunun pratik tabiri, kaynağı bilinemeyen paradır. Belki yastık altı, belki sıcak para, belki kayıt dışı kazanç. Yani bu para girmemiş olsaydı, geçen yıl cari açık 11 milyar dolar olacaktı. Ocak ödemeler dengesinde ise aynı kalemde 1,2 milyar dolar çıkış görünüyor. Geçen yıl giren para şimdi çıkmaya başlamış demek ki. O halde cari açık iyice artabilir. Piyasadaki paniğin sebebi özetle böyle. Ancak atladığımız bir temel nokta var. 2001'de Türkiye sabit kur uyguluyordu. Yani cari açıktaki değişimlere göre döviz fiyatı kendini dengeleyemiyordu. Kur baskı altında kalmaya devam ettikçe cari açık büyüyordu. Halbuki şimdi dalgalı kur var. Yani sistem, ödemeler dengesindeki, döviz giriş ve çıkışındaki değişimlere göre kendi dengesine geliyor. Bunu da serbest hareket eden döviz fiyatıyla yapıyor. Yani, düdüklü tencere gibi basıncı azaltıyor. Nitekim, cari açığın dengeyi değiştirmeye başladığı noktada, kur yukarı hareketlenerek, yeni fiyatta dengeye gelmeye başladı. Kurun artması, ithalat üzerinde azaltıcı etki yapacak ve cari açık tedrici azalacaktır. Sistem dalgalı kurda böyle çalışır. 2001'de mekanizma böyle değildi. Sözün özü, cari açık tehlikeli midir? Evet. Dalgalı kur bu tehlikenin emniyet supabı mıdır ? Evet. Tedbirli ama ümitli olmaya devam; Kâbus görmeye gerek yok. Yeter ki, hükümet gereksiz rehavete ve iyimserliğe kapılmasın, cari açığı küçümsemesin.