Çöken nedir?

Son 15 yıl­da "ta­hay­yül öte­si" bi­çim­de bü­yü­yen fi­nans pi­ya­sa­la­rı şid­det­li bir al­tüst oluş­la çö­kün­ce, "as­lın­da çö­ken ne idi" tar­tış­ma­sı­nı te­tik­le­di. Pi­ya­sa li­be­ra­liz­mi­ne ve onun bir an­lam­da "ürü­nü" olan kü­re­sel­leş­me­ye "za­ten" kar­şı olan­lar, ka­pi­ta­liz­min if­las et­ti­ği­ni "ja­ko­ben bir haz­la" an­la­ta­rak, Marks'ı ta­ri­hin de­rin­lik­le­rin­den bu­gü­ne ta­şı­ma­ya gi­riş­ti­ler. Bir kıs­mı da Key­nes­yen ik­ti­sat kal­ka­nı­nı kul­la­na­rak "ko­ru­ma­cı dev­let eko­no­mi­si­ni" çö­züm ola­rak par­lat­ma­ya baş­la­dı­lar. Eko­no­mik li­be­ra­liz­min mu­hib­le­ri ise, kü­re­sel­le­şen ser­ma­ye­ye ayak uy­du­ra­ma­yan ulus­çu eko­no­mi­le­ri kri­zin se­be­bi ola­rak or­ta­ya koy­du­lar. *** 80'li yıl­lar Mark­sist mo­de­lin eko­no­mik ve si­ya­sî if­las et­ti­ği dö­nem­di. Kü­re­sel­le­şen pi­ya­sa­lar ile "bir tür­lü kü­re­sel­le­şe­me­yen" dü­zen­le­yi­ci me­ka­niz­ma­la­rın uyum­suz­lu­ğu, ya­şa­dı­ğı­mız kao­tik sü­re­cin ana te­tik­le­yi­ci­le­rin­den ol­du. Ha­liy­le bu ka­os­tan çı­kı­şın da ser­best pi­ya­sa­dan vaz­geç­me ol­ma­ya­ca­ğı­nı an­la­mak ge­re­ki­yor. Bir so­ru­nu gi­der­me­nin tek yo­lu, ak­sa­yan un­su­ru dü­zelt­mek­ten ge­çer. Bu­ra­da ak­sa­yan, pi­ya­sa dü­ze­ni de­ğil, kü­re­sel­le­şen pi­ya­sa­ya ayak uy­du­ra­ma­yan dü­zen­le­yi­ci me­ka­niz­ma­lar... O hal­de ya­pıl­ma­sı ge­re­ken, ko­ru­ma­cı ulus eko­no­mi­le­ri­ni can­lan­dır­ma­ya ça­lış­mak de­ğil, kü­re­sel­le­şen pi­ya­sa ve ser­ma­ye­nin ya­nı­na kü­re­sel­le­şen dü­zen­le­me ve dev­let me­ka­niz­ma­la­rı­nı koy­mak­tır. Mark­sist ulus eko­no­mi­le­ri­ni sa­vu­nan­lar için üz­gü­nüm ama dün­ya bu ka­os­tan "ger­çek­ten ve tam ola­rak kü­re­sel­le­şe­rek" çı­ka­cak.