Dilim dilim endişe

Son günlerde, dünya piyasaları bir olaya gözlerini dikmiş vaziyette: Bear Stearns adlı dev yatırım bankasının başı, yönettiği iki fon yüzünden büyük dertte. Hedge fund denilen ve borçlanma araçlarına yatırım yapan iki fon, büyük zararla çökmek üzere ve banka bunları kurtarma planları yapıyor. Tüm para piyasaları da yay gibi gerili halde bundan sonra neler olabileceğini anlamaya çalışıyor. Bizi ilgilendirir mi? Evet, hem de yakından... Birincisi, küresel ekonomide, hiçbir piyasa dünyanın neresinde olursa olsun, olan bitene bigane kalamaz. İkincisi bu sıkıntı tüm borçlanma piyasalarını etkileyeceğinden, Türkiye gibi global likidite bolluğundan istifade eden bir ülke doğrudan riske maruz kalır. Dünya üzerinde trilyonlarca dolar para dolaşıyor ve bunun nerdeyse yüzde doksanı sadece kaydi para. Yani banknot bile değil; kağıt olarak dahi karşılığı yok. Sadece ekranlarda bulunan dijital bir kayıt. Türev ürünler, ülkeler arasındaki faiz farkları ve sınırları silikleşmiş piyasalar, son on yılda bu kaydi para miktarının hızla büyümesine sebep oldu. Köpük Oluşan devasa para, bilinenlerin dışında yatırım enstrümanlarının da doğmasına yolaçtı. Son birkaç yılda ise, özellikle borcun menkulleştirilmesine yönelik yatırım araçları (CDO, CMO gibi) ortalığı kapladı. Likiditesi az ama getirisi yüksek bu tür "yapılandırılmış" ürünler, dünyada dolaşan fazla paranın başlıca adreslerinden oldu. Dijital ortamda elde edilen kazançlar birikimleri iyice çoğaltınca, yatırım sahipleri daha kolay risk almaya başladılar. Moda tabirle "risk iştahı" arttı. Lakin, kaydi olarak büyüyen ve yine kaydi varlıklara yatırılan para, gün gelip sabun köpüğü gibi uçabiliyor. 90'lı yıllarda "yeni ekonomi" tabir edilen web ve teknoloji şirketlerinde yaşanan yatırım "euphoria"sı, son yıllarda borçlanma araçlarına dayalı türev ürünlerinde yaşanıyor. Bakalım bu coşku küresel piyasayı nereye götürecek?