Faiz dışı fazla hedefi zor

İMF ile yürütülen ekonomik istikrar programının en çok takip edilen kriterlerinden birisi faiz dışı fazla. Klasik bütçe ve maliye yaklaşımlarında yer almayan bu kavram, son yıllarda IMF'nin, dolayısıyla da ekonomistlerin ön plana çıkardıkları bir finansal oran. Bütçe gelirleri ile faiz dışı bütçe giderleri arasındaki pozitif fark kısacası. Niye ölçülüyor bu oran?. "Borç (ve faizi ) olmasaydı, bütçenin gelirleri giderlerin tümünü karşılıyor mu ve yatırım için ek kaynak üretebiliyor mu" sorusuna cevap bulmak için. IMF'nin belirlediği oran ise yüzde 6,5. Yani başarı kriteri. Neden 7 veya 6 değil derseniz çok kesin bir cevabı yok. Teknik izahatlarla da canınızı sıkmayayım. Ama Türkiye ekonomisinin önündeki hedef bu. Program bitinceye kadar her sene bütçe gerçekleşmelerinde yüzde 6,5 tutturulacak. İçinde bulunduğumuz yılda bu oranın TL karşılığı 20,2 katrilyon . Ağustos sonu itibariyle gerçekleşen rakam ise 11,9 katrilyon TL. Kalan dört ayda bütçenin üretmesi gereken faiz dışı fazla 9 katrilyon civarında . Bütçe gerçekleşmelerine baktığımızda ise her ay 2 katrilyon gelir fazlası üretilmesi bir hayli zor görünüyor. Hükümetin yılsonuna kadar gelirleri artırma kapasitesi sınırlı. Vergilere daha çok yüklenirse hem insafsızlık, hem de adaletsizlik olur. Zira bir kereye mahsus veya maktu vergiler ( taşıt, emlak, akaryakıt vs.) ciddi anlamda vergi eşitsizliğine ve ekonomik dengesizliğe yolaçıyor. Gider tarafında ise azaltmayı bırakın, memurlara verilecek ek zammın bile önceden belirlenmiş kaynağı yok. Hükümetin önerdiği 160 milyon TL seyyanen zam bütçede öngörülen yüzde 12'lik artışın ötesinde. Yani gider tarafında iyileştirmekten vazgeçtik, kötüleşme olmaması için dua etmemiz lazım. Görünen o ki, sene sonuna kalan 6.gözden geçirme görüşmelerinin en netameli mevzularından birisi de faiz dışı fazla olacak. Hükümet, geçirdiği bu ilk bütçe yılında, sağlıklı bir gelir gider dengesi için vergilendirilmiş kazanç nispetini mutlaka artırması ve kamu cari giderlerini de etkin bir reform ile mutlaka azaltması gerektiğini anlamıştır umarım. Bir defalık gelirler ile bir yere varılamıyor. Özelleştirme, orman yasası gibi uygulamalar cari yıl için bir pansuman yapıyor bütçeye. Ama devlet doğru dürüst vergi toplayamadıkça, yatırım dışı kamu harcamalarını da adamakıllı azaltmadıkça biz bu filmi hep seyrederiz. Bir iki yıl ite kaka yüzde 6,5 tutturulur ve vaziyet kurtarılır belki, ama hep başa dönmekten kurtulamayız.