Hangisi daha zayıf?

Dövizle işi olan herkes ne yapacağını şaşırmış durumda. İki yıldır doların biteviye değer kaybetmesine alışanlar, euro da iki ayda "neredeyse" paraşütsüz değer kaybedince, yönlerini tayinde bir hayli zorlanıyorlar. Önceleri doların değer artışı parite değişimiyle izah edilebiliyordu. ABD'deki ikiz açıklar (cari ve bütçe açıkları), Avrupa'nın parasını daha güçlü kılıyordu. Lakin AB'nin referandum şokunun sıcaklığı geçmeden patlayan bütçe krizi ve aile içi kavgaların su yüzüne çıkması, euronun da tepetekla olmasına yol açtı. Sene sonunda paritenin 1,50 yi geçeceğini öngören analistler, şimdi 1,20'nün üstünde tutunmaya çalışan dünün güçlü(!) eurosunun yönünü anlamaya çalışıyorlar. Dövizde ise Türkiye'de kafalar daha da karışık. Hem dolar hem de euro geriliyor. 15-20 milyar dolarlık cari açığa rağmen, döviz fiyatının gerilemesi ilginç tabii. Ancak, dünyada reel getiri giderek düşüyor. Türkiye'de ise hem büyüme hikayesi, hem de reel faizin dünya ortalamasının üstünde seyretmesi, "akışkan para"nın bu ülkeye yönelmesini sağlıyor. Arz da talepten fazla olunca, dövizde "çifte düşüş" kaçınılmaz oluyor. Kuantum piyasası Piyasada o kadar belirsizlik ve değişken var ki, bilinen kabuller, ekonomik analiz yapmak için yetersiz kalıyor. Birbiriyle çoklu ilişki içinde olan siyasi ve iktisadi değişkenler, hangi gelişmenin hangi parametreyi nasıl etkileyeceğini tahmin etmeyi neredeyse imkansız kılıyor. Mesela FED faizi artırıyor ama uzun vadeli faizler yerinde sayıyor. Mesela yaz aylarında azalan taleple düşmesi beklenen petrol fiyatı tarihi zirvelerde geziyor. Yani veri ve trend tahmini için kullanılan "kabul setleri"nin yeniden kurulması gerekiyor galiba. Doğru analiz yapabilmek için, iktisatçıların da kartezyen mantıktan kurtulup, belirsizlik ve kaos ortamının değişken yapısına daha uygun analitik yöntemler geliştirmesi gerekiyor. Piyasalar her geçen gün etraflarındaki her türlü değişimle daha irtibatlı hale geliyorlar. Öngörmeyi neredeyse imkansız kılacak şekilde...